Historiatieteiden tohtori Juri Žukov on Venäjän Tiedeakatemian tutkija.
ВСЯ ПРАВДА, КОТОРУЮ НАДО ЗНАТЬ ПРО СТАЛИНА
В последние годы телевидение всё чаще обращается к политическим лидерам советской эпохи. Один за другим выходят документальные фильмы и худо- жественные сериалы о Брежневе, Хрущёве, Троцком. Но наибольший интерес вызывает личность Иосифа Сталин. О телевизи-онном воплощении человеkа, более 20 лет руководившего огромной страной,корреспондент Александр КОНДРАШОВ беседует с доктором исторических наук, ведущим научным со- трудником Института российской истории Академии наук, автором книги «Иной Сталин» Юрием Ни-колаевичем ЖУКОВЫМ.
— Юрий Николаевич, без культа личности Сталина нам, наверно, этой фи- гуры до конца не понять. Что же это было за явление в нашей истории?
— Ну всё-таки сначала давайте закончим, как вы говорите, с фигурой. Так вот, о фигуре мы должны вообще прекращать говорить с февраля 1951 г., когда решением Политбюро Сталина фактически отстранили от власти. До сих пор не известно, произошло это с его согласия или без. Накануне, в 1950-м, его на-стиг третий инсульт.Полгода полной неработоспособности.Резко меняется по- черк: аршинные угловатые буквы,когда левой рукой приходится поддерживать правую. Вот именно в это время партократия и принялась раздувать «культ личности» Сталина, чтобы прикрыть им его реальное отсутствие во власти.
— Подождите, разве не в конце 1930-х гг. начал складываться его культ?
— Тогда это был спонтанный отклик населения на Конституцию, на возвраще- ние избиратель-ных прав, на долгожданную демократизацию жизни. Люди повеселели, поверили в свое буду-щее. Если это назвать культом Сталина, ну тогда надо ясно сказать: самым большим врагом его культа в конце 1930-х гг. была партократия.
— А снаряды «За Родину, за Сталина!»? А «пятнадцать сталинских ударов»? А «сталинские лесополосы» и т. д.?
— Вот тут уже давайте разбираться.Кое-что по-прежнему шло от самого наро- да, который при-вык связывать свои надежды со Сталиным. Но после войны появилось и нечто новое. Снимите с полки книгу «Экономика СССР в годы Ве- ликой Отечественной войны». Бывший председатель Госплана СССР Возне- сенский, впоследствии пострадавший по т.н.ленинградскому делу,всего триж- ды упоминает ГКО, зато без конца - «товарища Сталина», которому приписы- вает всё ру-ководство экономикой в годы войны. А это не правда, в составе ГКО за экономику отвечали Молотов, Маленков и Берия.
Приподнимая Сталина,а с ним и себя, творцы новоявленного культа преследо- вали простую цель: принизить роль его соратников. И так или иначе с каждым из них партократия свела счё-ты.
Наконец, третья волна культа личности покатилась именно с февраля 1951 г., когда Сталина отрешили от власти,а вакуум надо было заполнить. Вождь ни-где не появляется,не выступает,не пишет - что произошло?! Вот чтобы не было ощущения, что что-то произошло,и учиняется уже совсем беспредельное про-славление мудрого, гениального, всевидящего, всезнающего, обо всех думаю- щего «отца народов»,который в это время влачит жалкое существование почти всеми покинутого больного старика.
— Первый вопрос связан с сериалом «Сталин-Live»…
— Как можно всерьёз говорить о «Гарри Поттере» или «Властелине колец»? Это сказки для малолетних. Такую же сказку слепили и на НТВ. Мне жалко и обидно,что загубили великолепный сюжет:последние дни жизни Сталина. Это же точно по сартровскому экзистенциализму - по-граничная ситуация, когда человек по-настоящему честен перед самим собой. Но я в первый день показа включил и был потрясен.
Где личный охранник Сталина Кузьмичев? О нём помину нет. Где Новик, начальник Главного управления охраны МГБ, который сменил на этом посту Власика? Где министр госбезопасности
Игнатьев? Нет их. А почему? Да очень просто. Если сказать,что есть Новик, то нужно сказать, куда девался приснопамятный Власик. А Власика уже аресто- вали по делу врачей,хотя он и не врач, и не еврей. Кстати,все разговоры о том, что «дело врачей» - чисто антисемитская акция Сталина, - это,мягко говоря, неправда. Если взять даже первую информацию о том, кто арестован, так по-ловина арестованных - русские,и простого народа арестовали больше,чем вра- чей,потому что речь шла о двух аспектах проблемы.Первый - все арестованные дважды подтвердили на консилиумах, что у Жданова не было инфаркта, а у него, видите ли,была гипертония,и назначили ему неправильное лечение. Про- водил оба консилиума Власик, поэтому вме-сте с врачами и отправился в места не столь отдалённые.
Второй аспект. Есть веские основания полагать,что ещё одной причиной арес- тов врачей (а о них всё время говорят в первых сериях) было то, что по каким- то каналам кто-то из них информировал Запад, который очень интересовался, когда же умрёт Сталин. Здоровье руководителя - государственная тайна (ска- жем, как сегодня состояние здоровья Фиделя Кастро), но была утечка информации.
Более того, нужно объяснить,а что происходило вообще в стране. И пришлось бы авторам вспомнить, что ещё 16 февраля 1951 г., за два года до смерти, Сталин был отстранён от власти.
— То есть как отстранён?
— Было решение Политбюро о том, что отныне все решения по важнейшим во- просам прини-мают три человека: Берия, Булганин, Маленков. Но самая глав- ная фраза этого постановления: «а принятые решения публикуются за под- писью И. В. Сталин». И действительно, с начала весны 1951 г. Сталин не учас- твовал в политической жизни страны.Почему? К тому моменту у него уже - три инсульта, он смертельно измотан. Конец 1950 г. - идёт корейская война, всему руководству страны важно находиться на боевых постах, а Сталин сидит у се- бя на Рице. И вот документ, который я держал в своих руках. В Москву на имя Маленкова поступает письмо от Сталина. Оно написано не на бумаге,а на тра- диционной цековской красной папочке (оторвана одна половинка) огромными буквами, в четыре раза больше обычных,очень острыми. Когда я сделал копию и показал одному знакомому врачу-психиатру, не говоря, кто это писал, он ска- зал, что у писавшего человека явно не работала правая рука и он её держал левой и двумя руками водил карандаш. Отсюда большие буквы, острые углы у них, смена почерка. Не менее интерес-но содержание письма.
Сталин пишет, что Вышинскому, который в тот момент был в Нью-Йорке, сле- дует выступить в ООН по такому-то вопросу и сказать то-то и то-то. Вроде бы нормально. Но Вышинский уже выступил неделю назад! Спустя некоторое время Маленков полу-чает второе письмо, примерно такое же, на красной по- ловинке папки, с тем же содержанием! Сталин забыл, что он уже об этом пи-сал, забыл намертво! Что это такое? Альцгеймер? Скорее всего. К сожалению, медицинская карта Сталина до сих пор — государственная тайна.
Если бы я был на месте творцов этого сериала,я бы строил его так,как должны были строить честные люди: Сталин живёт последние дни. Он это понимает, у него перед глазами проходит его жизнь, и он честно и беспристрастно оцени-вает свое поведение в те годы. Вместо этого нам предлагают развесистую клюкву, под которой сидит русский мужик и пьет из самовара водку. Класси-ческое восприятие России времён маркиза де Кюстина. Я думаю,в первую оче- редь нужно говорить о том, как и почему Сталин добивался в 1935–1936 гг. со-здания и принятия новой Конституции. Это самая острая и важная проблема.
Альтернативные выборы
Чем Сталин отличался от Троцкого, Зиновьева, Бухарина,о которых многие се- годня с сочув-ствием говорят? Это люди, считавшие, что задача партии и зада- ча Советского Союза - макси-мально содействовать и способствовать мировой революции. Они верили в пришествие мировой революции. Сталин и его сорат- ники,такие как Молотов,Вышинский, Литвинов,Яковлев (наркомзем, журналист, создатель двух самых больших по тиражам газет в 1920-е гг. - «Беднота» и «Крестьянская газета»), осознали, что не будет никакой мировой революции, во всяком случае, при жизни того поколения. Сталин думал о стране, он знал, что главная цель Гитлера - «Drang nach Osten» - сокрушить Советский Союз, расчленить его - об этом в Германии мечтали ещё в 1914 г.,- отделить Прибал- тику, Украину,Белоруссию, Закавказье,Среднюю Азию. Чтобы отразить агрес- сию, нужно было создавать промышленность.Сталин же ещё в 1931-м говорил, что,если мы за 10 лет не нагоним те 300 лет,которые мы потеряли из-за татар- ского ига, из-за бездарного царизма, - нам конец, нас разобьют. И если бы не индустриализация,если бы не создание сначала металлургических комбинатов в Новокузнецке, Магнитогорске, Запорожье, если бы не создание тракторных заводов, которые вскоре превратились в танко-вые, не создание авиапромыш-ленности, Гитлер действительно к концу осени 1941 г. сумел бы выйти на линию Архангельск - Астрахань.
Вспомните,как в нашей стране до начала 1934 г. оценивали Лигу Наций. «Ору- дие империализма»,«ширма,которая скрывает тайные замыслы империалистов для покорения несчастных народов Африки и Азии». Сталин отважился на вступление Советского Союза в Лигу Наций! Это уже был конфликт с теми, ко-го у нас называют «ленинской гвардией». Зиновьев, Троцкий, Бухарин, Рыков - все они были против. Сталин намеревался добиться антигерманского оборони-тельного союза не только с Францией и Чехословакией, но и с Великобрита- нией. Он стремился превратить СССР в нормальную, европейскую страну.
Сталин впервые предлагает избирательный закон, по которому все без исклю- чения жители страны наделяются избирательными правами! Они впервые го- лосуют непосредственно, минуя каких бы то ни было посредников, один чело- век - один голос, выборы прямые, тайные, всеобщие. Ни до революции, ни после в России этого не было. Мало того, Сталин добавляет еще одну деталь: альтернативные!
— Зачем ему это было нужно?
— Большевистская партия была создана в подполье. Для чего? Для захвата и удержания власти. Эту свою историческую миссию партия выполнила. А вот дальше начались проблемы. Революционеры умели говорить на митингах, раз- махивать «маузером»,им не хватало одного:образования.А нужно было подни- мать промышленность, создавать новые предприятия, руководить экономикой.
Сотни и тысячи подобных примеров поведения руководителей областного,кра- евого, респуб-ликанского масштаба. Сталин понимал: просто за развал работы их всех не снимешь. И он придумал идеальный ход - альтернативные выборы.
После всех перекосов и перегибов коллективизации, индустриализации было понятно, что никогда жители этого населенного пункта,этого района, этой об- ласти,этого края не проголосуют за своего первого секретаря. А им разрешали выдвигать своих кандидатов, вплоть до того, что можно было выдвинуть свя- щенника в депута-ты Верховного Совета. Зафиксировано протоколами одного Пленума, что Сталин допускал, что будет избрано какое-то число попов! Ему говорят: «Как так?» А он отвечает: «Если выберут, значит - недостатки нашей идеологической работы. Значит, так хочет население, и мы ничего поделать с этим не можем».
Кто развязал репрессии?
Чем кончилась эта попытка Сталина отстранить партократию от власти? На Пленуме в 1937 г., когда нужно было одобрить проект избирательного закона, предусматривавшего альтернативные выборы, партийные руководители по очереди объяснили Сталину, что они-то не против демократии, да вот их мест- ный НКВД вскрыл очередную антисоветскую, повстанческую орга-низацию и, пока с ней не покончено, нельзя проводить альтернативные выборы.
— То есть действия НКВД были спровоцированы местным начальством?
— Трудно сказать,кто первый сказал «мяу». Согласно закону Паркинсона, чем больше НКВД поймает врагов народа, тем для них почетнее - можно расши-ряться. А первым секретарям это было выгодно, потому что, пока идут массо- вые аресты, ни о каких альтернативных выборах нельзя говорить. Они факти- чески развязали вторую гражданскую войну, создали в обществе атмосферу истерии, массового психоза. Что происходило? Открытое партсобрание, на котором говорят, что такой-то оказался врагом народа. И находились два, три, десять десятков людей, которые торопились свести счеты со своими личными недругами. Они поднимались и говорили, что вот этот - тоже троцкист, а вот тот - зиновьевец. И можете себе представить, что начиналось далее?
— До сих пор я слышал, что репрессии развязал Сталин, что он параноик, который хотел уни-чтожить всех и вся.
— Такие вещи говорят люди,выполняющие социальный заказ,ангажированные. Есть документы,и я в одной из своих книг привел их в доказательство того, кто на самом деле развязал массовые репрессии. Тот же Никита Сергеевич Хрущев, оказавшийся вторым в стране по кровожадности. А первый - Роберт Индрикович Эйхе. Он каждый год выпрашивал у Политбюро разрешение дать ему возможность подписывать смертные приговоры за невы-полнение хлебопоставок. Запрашивал не поимённо,а цифирью,огромное коли- чество, десятки тысяч сибиряков: сколько можно ему расстрелять, а сколько - отправить в лагерь. А Хрущёв исхитрился летом 1937 г. найти несколько тысяч кулаков в Подмосковье! Кулаков здесь в помине не было, тем более - в 1937-м, когда коллективизировали уже всё, что можно. Никита Сергеевич находит их.
Я догадываюсь,что он понимал под словом «кулак». Когда готовилась Консти- туция 1936 г., Сталин и Вышинский сделали очень хитрое дело (Вышинский представил в Политбюро, а Ста-лин добился утверждения): освободили всех крестьян,которых посадили за так называемые «три колоска», - это около мил- лиона человек. Более того,с них сняли судимость,вернули им право голосовать и быть избранными! И вот «наш дорогой Никита Сергеевич» слишком хорошо понимал, что эти люди за него никогда не проголосуют и его карьера чиновни- ка с четырьмя классами образования (два в церковно-приходской школе и два - на руководящей партийной должности в Промакадемии) кончилась, потому что он ничего не умеет, ничего не знает. Ему прямая дорога в чернора-бочие, в землекопы.Но кто же из них на это пойдёт? Вот они-то и развязали репрессии.
Почему об этом не любят говорить? А кто должен говорить? Тот же самый класс чиновников, который до сих пор обладает неограниченной властью? Они что, будут сами себя ругать? Ведь в конце концов все эти хрущёвы, эйхе, по-стышевы и прочие - они же не только партократы, они просто бюрократы. Это класс чиновников, тот самый класс, который Джилас назвал «новым», помните его работу «Лицо тоталитаризма»? Сталин раньше Джиласа понял, что такое этот наш «новый класс». Именно поэтому в январе 1944 г. Молотов, Маленков, Сталин предлагают Политбюро утвердить проект постановления ЦК, по кото-рому партии запрещается вмешиваться в вопросы экономики, промышленности, сельского хозяйства, строительства, в военные дела, в дела культуры, совет- ского строительства. Партии по этому проекту оставляли идеологическую аги- тацию и пропаганду и участие в подборе кадров. То есть такие же функции, которыми обла-дает сегодня, скажем, католическая церковь в Ирландии. Она не господствует, но она духовно влияет на людей. Провалили этот проект.
— Не хватило сталинского авторитета?
— Не было у него такого авторитета, когда принимается все, что он ни скажет. Если это не каса-лось лично их, его предложения проходили. Если предложе- ния Сталина затрагивали интересы «нового класса» — всё, гроб с музыкой, никаких решений.
— А ошибки Сталина?..
— Ошибка - я даже называю это преступлением - то, что он в 1937 г. поддался партократии и разрешил проведение репрессий на местах. Но если бы он не дал своего согласия, то дальше бы все развивалось по уже сложившейся схе-ме. Тот же Эйхе или тот же Хрущёв поднялись бы на трибуну Пленума ЦК и вспомнили бы все преступления Сталина с точки зрения классического лени- низма-большевизма: оппортунизм, Лигу Наций, понавешивали бы на него всех собак…
Говорят также про поведение Сталина в первые дни войны.Но вот совершенно обычный пример. Вы - школьник, вы на занятиях получили двойку. С каким чув- ством вы идете домой? Прячете глаза от родителей,не хочется им ни говорить ничего, ни показывать. А если двойка в чет-верти? А если двойка на экзамене? Вот такую же «двойку» поставили Сталину 22 июня. И есте-ственно его поведение, когда он несколько дней в душе, видимо, проклинал себя…
Но вскоре был создан ГКО. Мы должны в ножки поклониться членам ГКО за то, что они сумели в считаные дни и недели поставить нашу оборонную про- мышленность так, что дальше линии Ленинград - Москва - Сталинград немцев не пустили. В ГКО входили Берия, Молотов, Маленков. Они взяли на себя кол- лективную обязанность обеспечить фронт всем необходимым: мобилизация людей в тылу, доставка призывников к линии фронта, обмундирование, снаб- жение фронта необходимыми видами вооружений и боеприпасов. И все нарко- маты, которые занимались этими вопросами,курировались ими. И каждые пол- года они меняли их между собой. Но при этом они еще занимались и своими прямыми обязанностями. Молотов был наркомом иностранных дел, Маленков возглавлял всю партийную работу, Берия отвечал за НКВД, этих обязанностей с них никто не снимал.
— Но Берия же исчадие ада?
— Ну конечно, «исчадие ада», если он с осени 1945 г. занимался только ядер- ным проектом, больше ни во что не влезал. Я как-то проделал эксперимент: начал читать документы просто для того, чтобы понять, сколько времени это займёт, смотрел: когда они поступили к Берии,и когда они были завизированы, и сколько таких было документов в неделю. А ведь Берии их нужно было не просто читать, он головой отвечал за то, что будет в соответствии с его резо- люцией.Так вот,чтобы работать с этими документами,ему нужно было по мень- шей мере 30 часов в сутки.Когда у него было время на то,что ему приписыва-ют, особенно с этими женщинами? У него был начальник охраны Саркисов.
Вот тот любил девочек водить, и время у него на это было, а потом все припи- сали Берии. Точно так же, как раньше в деле об организации антиправитель- ственного заговора, который возглавляли Енукидзе и комендант Кремля Пе-терсон, не хотели говорить правду и обвинили Енукидзе в том же самом, что и Берию.Ну,увлекался Енукидзе балеринами из Большого театра,но это сделали главной статьей обвинения.
— Обвинения в заговоре, к которому были прицеплены Тухачевский и другие?
— Не «прицеплены»,а есть документы,по которым Петерсон должен был орга- низовать арест пятерки: Сталина,Молотова, Кагановича, Ворошилова, Орджо- никидзе. А временно, пока не соберется партийный съезд,ЦИК СССР,во главе страны должен был встать товарищ Тухачевский. Это так. И замешаны в этом деле был командующий Московским военным округом Корк и куча народа из МВО, они все были повязаны в заговоре.
— То есть заговор был?
— Конечно. И документы есть. Вот нынешний директор ФСБ взял бы и приказал своему архиву опубликовать эти документы.
— В последнее время часто говорят, что Берия был за демократизацию, за изменение отно-шений Советского Союза с другими странами…
— Нет,за Берией такие «грехи» не числятся. Он как был порождением партий- ных структур, таким и оставался. Он, как и Хрущёв, считал, что наша страна должна находиться в конфронтации с Западом;что о подъёме жизненного уровня поговорим лет через 200. И вот Хрущёв с Берией и ходили рука об руку. У нас же многие не знают механизма,технологии работы ЦК.Документы гото-вили в аппарате у Хрущёва, а затем с какими-то он выходил на бюро, что-то от своего имени предлагал Берия…А если взять все,что предлагали тот и другой, то окажется, что это единый комплекс документов. Главное,чего они тогда до- бивались, - это ни в коем случае не снижать расходы на «оборонку» и всячески усиливать самостоятельность союзных республик, - то, против чего всегда выступал Сталин.
Хрущёв считал,что у нас уже построен социализм. При Сталине восточноевро- пейские страны как назывались? Страны народной демократии. Сталину они были нужны только с одной целью - предполья (есть такое понятие у военных).
Если Запад снова нападет на нас, то они уже не как в 1941 г. сразу вторгнутся на нашу территорию, а будет довольно обширное пространство между. При Хрущёве как это стало называться? Соцлагерь. При Сталине мы создали толь- ко Совет экономической взаимопомощи как ответ на план Маршалла и доктри- ну Трумэна. Хрущев создает Организацию Варшавского договора. Ни Сталин, ни Молотов - никто не пошел на со-здание военной организации. Сталин не отдавал ни КВЖД,ни Порт-Артур, это сделал, никого не спрашивая, Хрущев в самолете, по дороге из Москвы в Пекин. У Юрия Олеши была пьеса «Список благoдеяний». Вот если сделать такой же список прегрешений Сталина и прегрешений Хрущёва, поверьте, хрущевские прегрешения здорово перевесят.
— А благодеяния?
— Кому Хрущёв подарил Крым? За то, что делегаты партийной организации Украины поддержали его выдвижение на пост первого секретаря.Что он даль- ше сделал? Отменил выплаты по облигациям, не посоветовавшись ни с кем.
Заявил, что мы через четыре года, а то и через два можем обогнать американ- цев по молоку, хлебу,мясу, шерсти. Ан нет,ничего этого не произошло. Эпопея с целиной. Да, первые два-три года - великолепные урожаи.Но в таких случаях забывают посчитать, как упали урожаи в европейской части страны, откуда сняли все деньги, направив на целину.Если взять наши общие урожаи, собран- ные в стране до целины, во время целины и после, то окажется, что больший вред сельскому хозяйству трудно было нанести. Ну, «талантливый человек», что делать! Если слово «троцкизм» употреблять не в бранном смысле, а в чис- то политическом, то Хрущев был троцкистом. Он был сторонником мировой ре- волюции и пытался провозгласить любую страну, потерявшую колониальную зависимость,социалистической.Вспомните Золотую Звезду Насера,Бен Беллы (руководитель Алжира, о котором уже никто сегодня не помнит), подарки оружием Индии, Бирме, Индонезии.
Сталин - демократ?
— Вернёмся к Сталину, почему все-таки к нему не ослабевает интерес?
— А сколько книг о Сталине было при Сталине? Раз, два - и обчёлся. Потом - хрущевский период замалчивания. А потом,с началом перестройки,когда вновь покатили все бочки на Сталина,пошли одна за другой книги. И сегодня о нем говорят, пишут, снимают фильмы. Плохие, хорошие, но в подоснове лежит одно: понимание того, что Сталин выражал национальные интересы страны.
Он был по-настоящему великим государственным деятелем. Я бы сказал, что в нашей истории было два таких человека: Пётр Первый, который начал вытас-кивать Россию из болота, и Сталин, который повторил этот подвиг Геркулеса.
Люди - антисталинисты, сталинисты - как бы внешне ни оценивали его, ругали или захваливали, придумывали «за» и «против» него, всё равно не могут понять, что в XX веке нашей страны не было бы, если бы не было Сталина.
Раздавили бы. И только потому, что он сделал всё, чтобы страна устояла во время войны и победила, а после войны страшной ценой, отказом народа от повышения жизненного уровня создал ядерное оружие (1949-й - атомная бом- ба, 1953-й - водородная). Создание авиации дальнего действия - стратегичес- ких бомбардировщиков, ракет - это же всё начало создаваться при нём. Не было бы нашей страны, уничтожили бы раньше, чем её разорвали в клочья партократы в 1991 г.!
Меня это потрясло. Живёшь в стране, и вдруг тебя лишают этой страны - толь-ко шизофреник может к этому отнестись нормально. И я попытался сначала для себя понять, как мы смогли к этому прийти. Начал я с 1960-х гг., вижу - не получается. Стал смотреть послевоенные годы - тоже, все концы уходят глубже.
И мне пришлось идти все время как бы назад и дойти до 1930-х гг. На счастье, как-то я сидел в бывшем партархиве, и вдруг с огромным мешком рассекречен- ных протоколов Политбюро идет мой однокашник по Архивному институту. И я воспользовался этим моментом и первым прочитал их подряд.Я не думал тог-да о Сталине,но вдруг увидел, что Сталин никогда не был единоличным прави- телем, всегда были тричетыре человека. При этом там же сохранились листоч-ки голосований - кто «за», кто «против», оригиналы документов, которые подавались…
— Неужели Сталин был демократическим руководителем?
— Ох, хорошо бы,чтобы у нас сегодня были такие люди.Мы ничего не знаем о том,как функционировала наша власть.Как-то мне довелось почти месяц рабо- тать с Микояном в Кремле, я как журналист, а он - автор. Это было в 1972 г.
Он все время ехидно подсмеивался, говоря, что я хоть и историк, но ничего-шеньки не знаю. Я соглашался,а он мне рассказывал массу необыкновенного, подтверждение чему много лет спустя я нашел в архивах. И это перевернуло мои представления о власти. Никто никогда всерьез не говорил о том,как скон- струирована, как действует наша власть. Не положено было раскрывать такие вещи при Сталине. При Хрущеве, наоборот, старались чернить, мазать погуще дегтем все, что было до Никиты Сергеевича. А потом - гробовая тишина.
Но главные документы были закрыты. И когда я их прочитал, то, как Колумб, для себя открыл новый континент. При этом я постоянно сличал:вот приняли такое решение, а что писали газеты, политические и литературные журналы, а что писалось в книгах? Многие любят говорить, что эти документы - подделка, один мне даже сказал, что вот недавно сели и все документы подделали. Но мне неудобно было ему объяснять, что тонны документов подделать невоз-можно, есть и почерк, и старение бумаги, и прочее, и даже литературные обороты, термины, которых сегодня уже не встретишь ни у кого. Все это достоверно.
Когда я работал в архиве, то стал сопоставлять,что же мы придумали про кро- вавый, тоталитарный режим и что на самом деле было. Вот это меня и заста-вило сначала для себя написать книгу «Иной Сталин», при этом я долго сове-товался с женой, она мне говорила, что еще рано, что нужно, чтобы прошло поколение, чтобы все окончательно забыли.Но меня это глодало, и я не мог не написать, мне было не важно, будет она опубликована или нет. Вот повезло, издательство ухватилось, опубликовало колоссальным, по нынешним меркам, тиражом.
— А какой отклик ваша книга с,прямо скажем,удивительными открытиями вызвала в науч-ном мире?
— К сожалению, никакого. Тишина.
— Надеюсь, что мы нарушим эту тишину.
Вне схватки
— Когда я перекопал документы 1920-х гг., вдруг обнаружил то, что, в общем, лежало на по-верхности:Сталин никогда не рвался во власть.После смерти Ле- нина он несколько лет был во-обще вне схватки. Политбюро состояло из двух групп: Троцкий, Зиновьев, Каменев - леворадикалы и Бухарин,Рыков, Томский - праворадикалы. Разница между ними заключалась только в одном: если пер-вые считали, что нужно ускорить мировую революцию (по идее Зиновьева ре-волюцию в Германии в 1923 г. решили начать 9 ноября и послали туда кучу на-шего народа,чтобы они организовывали восстания, перевороты,но у них ничего не вышло), то вторые считали, что нужно, наоборот, спокойно дожидаться ми-ровой революции. И те, и другие исходили из того, что мировая революция не-пременно будет, а Россия как была,так и должна оставаться преимущественно аграрной страной. Троцкий по подсказке своей правой руки в области экономи-ки Преображенского полагал, что подъем промышленности необходимо про-водить за счет ограбления крестьянства в целом;Зиновьев и Каменев считали, что нужно опираться все-таки на середняка и давить одного кулака. А Буха-рин, Рыков и Томский считали, что крестьян не нужно трогать вообще, дать им свободу и за счет этого страна заживет, а в остальном - тоже полагали, что Запад нам помо- жет. Сталин, в тот момент седьмой член Политбюро, был вне этой схватки.
— Но он же был генеральным секретарем?
— С 1923-го по 1926 г. должность председателя Совнаркома значила гораздо больше, чем ген-сек. Ленин не занимал должности в партии, кроме как член Политбюро, — он был председате-лем Совнаркома. И потому в то время, кто бы ни руководил партийным аппаратом, главным все-таки считался председа- тель правительства,а им до своей отставки в декабре 1930 г. был Рыков. И вот борьба между левыми и «правыми» привела к тому, что Сталин невольно стал выдвигаться на первый план. Схлестнувшись, две основные силы, ослабляя себя, укрепляли Сталина.
Сегодня почему-то кажется, что вот ввели нэп и все зажили прекрасно. Это не так. 1923 г. - безработица, забастовки чисто экономического характера. 1926-й - еще хуже, промышленность почти ничего не производит, зато крестьяне про- цветают - великолепные урожаи, а деньги от продажи зерна, мяса, молока де- вать некуда: нечего купить - и потому снова эконо-мический кризис. Возникает вопрос: как же так, государство пролетарской диктатуры,а пролетариат живет хуже и служащих, и крестьян. И по сути, все разговоры о партийной борьбе скрывали за собой только одно: поиск того курса, который позволил бы нашей стране не просто вы-жить, а как-то окрепнуть.
Сталин, который до того занимался вроде бы только национальными делами, вносит на обсуждение идею о возможности построения социализма в отдель- но взятой стране. Так как ми-ровая революция произойдет не скоро, то никто не мешает забыть наконец об обязательствах перед пролетариатом Западной Европы и Соединенных Штатов и вспомнить о своих людях. В октябре 1926-го проходит XV партконференция,на которой решают поднять зарплату рабочим. Но как? За счет резкого сокращения количества чиновников.Вот государствен- ный подход!Средства,которые шли на содержание этого «крапивного семени», как говаривал Гоголь, пустили на подъем зарплаты рабочим. Это было первое, чего исподтишка сумел добиться Сталин. Почему сумел? Потому что в тот мо- мент Троцкий, Зиновьев, Пятаков, Серебряков, Сокольни-ков, т. е. все левора-дикалы из «ленинской гвардии»,проиграли в борьбе за генеральный курс стра- ны и перешли к тому, что является государственным преступлением во всех странах мира (и в Китае,и в Соединённых Штатах,и где угодно), - к подпольной деятельности.
Сталин — могильщик революции
Подпольная работа оппозиции началась с войны цитат. Для начала Троцкий передал через Бориса Суварина на Запад неизданные работы Ленина, в том числе и письмо к съезду, известное как «Завещание Ленина». И сразу же в стране начался скандал. Журнал «Большевик» в августе 1925 г. опубликовал две реплики - Троцкого и Крупской, которые стали доказывать, что это все ложь, клевета на партию, на Ленина, на страну… Но что любопытно: проходит 9 месяцев, и Зиновьев с Каменевым обращаются в Политбюро с требованием опубликовать «завещание».Почему?Потому что до этого Рыков,который в силу своего поста - председатель Совнаркома,глава правительства - ведший все Пленумы партии, решил начать борьбу с Зиновьевым и Каменевым и разрешил публикации о том, какую позицию в 1917 г. по отношению к предстоящей Ок- тябрьской революции занимали Зиновьев и Каменев. Как известно, Ленин их обзывал нехорошими словами,так как они были против.Рыков это использовал. В ответ Зиновьев и Каменев решили использовать «завещание», чтобы опубликовать характеристику, данную Лениным Рыкову!
История с «завещанием» вылезла на повестку дня июньского (1926) Пленума, где обсуждали сугубо экономические вопросы,обсуждали так горячо,что пред- седатель ВСНХ Дзержинский умер от переживаний, от того, что не мог дока- зать Троцкому, Зиновьеву, Каменеву, как нужно развивать промышленность. И затем последовало страшное обвинение со стороны Троцкого в адрес Стали-на: он на заседании Политбюро заявил, что Сталин - «могильщик партии и революции».
Троцкий оказался провидцем, не понимая, правда, насколько глубоко заглянул в будущее.Сталин в тот момент еще не думал о том, что партия уже изжила себя, что революция завершилась, и полагал, что революции в нашей стране найдется поддержка если не в Индии, то уж в Китае обязательно. Тем не ме- нее он был вынужден отвечать Троцкому. И, отвечая, так-же использовал «за- вещание», говоря о том, как Ленин писал о Троцком. И с этого момента «заве-щание» превращается в дубинку, которой то Зиновьев, то Троцкий, то Сталин, то Бухарин, то Рыков бьют друг друга по головам.
В октябре 1926 г. Зиновьев и Троцкий оказываются вне Политбюро. Они начи- нают то, что очень искаженно нашло отражение в сериале «Завещание Лени- на», - подготовку если не восстания, то мощного движения в партии и стране.
Троцкий со своими сторонниками выступает на московских заводах, на желез- ной дороге. Зиновьев - на крупнейших заводах Ленинграда,в том числе на Пу- тиловском, пытаясь поднять массы в свою защиту. Они, добиваясь изменения руко-водства, пускают слух о том, что Рыкова якобы готовы избрать генсеком, сталкивая таким обра-зом Сталина с Бухариным, Рыковым и Томским. Страсти разгорелись на уровне уже не Политбюро,а более широкого руководства и до- стигли того, что в конце декабря 1926 г. Сталин в сердцах написал заявление об отставке.
Тогда он не имел того значения,которое ему придают сегодня,он еще неизвес- тен широко в партии. Он не понимает, почему драка между Зиновьевым и Ры- ковым выливается в травлю его, Сталина. И, как я полагаю, он по-человечески решил:да пойдите вы все куда подальше,надоели вы мне со своими сварами. Нельзя без конца прикрывать главное, что есть в стране - экономические про- блемы, - войной цитат.
Экономика и репрессии
Пленум отставки Сталина не принял, и он невольно оказался тем центристом, который вынужден был защищать именно средний курс.Да,индустриализация, но за счет внешней торговли. То есть,с одной стороны,то,чего требовали троц- кисты, - ускоренная индустриализация; а с другой - то, чего требовали «пра- вые», - не трогать крестьян. Будущее показало,что подобные компромиссы ни к чему хорошему не приводят. Кто мог предположить в октябре 1928 г., когда начали выполнение первого пятилетнего плана, что через год разразится ми- ровой кризис и никто не будет ничего покупать, а будет стремиться только продать. И это тогда, когда мы влезли по уши в долги, ибо все, что мы строили в первую пятилетку, строили в долг. У Форда купили Горьковский автомобиль- ный завод;также у американцев - Сталинградский и Челябинский тракторные, Ростсельмаш… Что делать: бросить то, что начали строить, или продолжать?
Решили продолжать. За счет чего? И вот тут-то и пригодились домзаки - дома заключений, как именовали в 1920-е гг. тюрьмы, где перевоспитывали уголов-ников. Решили их заставить работать. Где? Прежде всего - на лесоповале.
Почему? Да потому, что лес был одной из главных статей экспорта, ибо какой бы кризис ни бушевал в Великобритании, ей необходим был строевой лес. Ле- соповал обходился в гроши, но мы получали за это валюту, которой раcплачи-вались с долгами.Тогда по инициативе Ягоды,о чем написано в книжке «Канал имени Сталина» про строительство Беломорско-Балтийского канала, было ре- шено использовать заключенных (но я хочу напомнить всем,что 90 % их - уго- ловники: убийцы, бандиты, насильники, воры, растратчики, те, кто к политике никогда никакого отношения не имел) как дармовую рабочую силу. И таким об- разом хоть как-то выкрутиться из того страшного экономического положения, в котором мы оказались.
Кроме того, членам Политбюро было очевидно,что грядет агрессия капиталис-тических стран против СССР - в 1930 г.папа римский открыто призвал весь мир к крестовому походу против страны нечестивых большевиков,и не было уверен- ности, что мы сможем отразить новую интервенцию. Поэтому и значение ин- дустриализации усилилось. Но тут возник замкнутый круг. Неграмотных рабо- чих набирали на строительство заводов, металлургических комбинатов; не- множко подучив, ставили их к конвейеру, к мартенам. Естественно, они тут же все ломали. Не потому, что хотели, а потому, что не умели, не имели опыта. И тогда нормальные недоработки повернули как контрреволюционное преступ-ление. Сталинградский тракторный: три трактора выпустили - и на год закры- ли. Кузнецкий металлургический пустили,на съезде отчитались,а еще пять лет доводили до кондиции половину домен. И это при том, что первый пятилетний план был в 1930 г.скорректирован чуть ли не в 100 раз. Сегодня никто не вспо- минает, что в первую пятилетку мы должны были построить в Ленинграде ав-томобильный завод,многие наши великие стройки:электростанции,Волго-Донс- кой канал, БАМ должны были появиться во вторую пятилетку. Все эти труд- ности, как я полагаю, и привели к тем страшным жестокостям, которые у нас тогда воцарились.
При этом я имею в виду не только массовые репрессии, а ту систему использо- вания ГУЛАГа как рабочей силы. Еще раз повторяю: мы должны твердо пом- нить, что как минимум 90 процентов заключенных были уголовниками. Не за- бывайте: Гражданская война обернулась, помимо всего прочего, огромным ко- личеством беспризорников, детей, которые остались без своей семьи. А среда беспризорников, это мы видим и сегодня, порождает преступников. Недавно увидел сюжет по телевидению, как в каком-то лагере в Свердловской области 19-летних уголовников учат читать и писать - они до этого никогда не учились. А тогда, в 1920-е и начале 1930-х?
И как поступать с этими уголовниками? Я не правозащитник и не буду рыдать над судьбой че-ловека, за плечами которого четыре убийства или пять изнаси- лований. Для меня это - конченый человек. Но как поступать с этим отребьем общества? В Италии - мафия,в США - мафия,там сидят сотни тысяч за уголов- ные преступления, это всё нормально, это - демократия…
— Но у нас сажали и за анекдоты, и за пресловутые «колоски».
— Но все забывают о том, что в 1936 г. всех посаженных «за колоски» (более 800 тысяч человек - почти миллион!) выпустили и вернули им гражданские пра- ва вплоть до права избирать и быть избранным. И здесь я не могу не вспом-нить слова одной старой женщины, которая провела всю жизнь в своей дерев- не под Истрой: «Нужно выкапывать Сталина и сажать на власть».У меня отва- лилась челюсть: «Почему?» Она говорит: «Раньше мы знали: сорвёшь на кол- хозном поле морковку - посадят. Но зато мы никогда не закрывали двери в до- мах,и у нас не было ни воровства, ни бандитизма».Сегодня всё дозволено - вот что она имела в виду. Вы понимаете, не все люди дозрели до того, чтобы не красть, когда можно красть. Наш человек ещё младенец в общественной жиз- ни, не может он пройти мимо, если что-то плохо лежит, ему нужна рука стар-шего, воспитателя. Вспомните: 1215 год, Великая хартия вольностей - вот на-чало демо-кратии в Англии. Им понадобилось 600 лет,а мы хотим всё за один день.
Чаша сия
И вот здесь-то я и начинаю понимать, как не хотел Сталин брать на себя ту роль, которая неизбежно приведет к тому, что его будут проклинать многие, не все, но многие. Он дважды писал на Пленум прошение об отставке: не могу занимать этот пост, больше не в силах. В этом есть что-то похожее на слова Христа, когда он просит Бога, чтобы его миновала чаша сия. Если бы я был пи- сателем, то написал бы роман именно об этой ассоциации, когда человек пони- мает, что он идёт на распятие, на гибель,на преступления, но ради того, чтобы другим потом было лучше.
— Извините, меня шокирует такое сравнение…
— А булгаковский роман «Мастер и Маргарита» вас не шокировал,когда в 1969 г. вы прочитали первую часть в журнале «Москва»?
— Это другая тема,хотя надо признать, что Сталин спас Булгакова, когда рап- повцы требовали расправы над ним, с другой стороны, Булгаков не проливал горьких слёз, когда судили Зиновьева, Бухарина и других «верных ленинцев».
— Сталин лучше нас с вами понимал, что нельзя ни за 10,ни за 20 лет создать богатую страну. Нам «демократы» 20 лет обещали роскошь. А тогда за 20 лет мы смогли добиться очень многого. И добились бы большего, не будь войны.
Ну кто виноват, что только что построенные тракторные заводы мы должны были превращать в танковые? Хорошо американцам было - на их страну не упала ни одна бомба. Но тем не менее своих японцев после Перл-Харбора они в 24 часа переселили в пустыню. На Аляску не повезли - дорого, хлопотно и долго. Проще - с Западного побережья прямо в пустыню, где многие из них и умерли. Что же сегодня не обвиняют в этом страшном преступлении Рузвельта?
Красной нитью в Особых папках Политбюро за 1925–1927 гг. проходит тема разоружения Северной Осетии, Ингушетии, Чечни, Дагестана. Мы забыли, что в 1920-е гг. в день выдачи зарплаты на нефтепромыслах чеченцы в конном строю спускались на Грозный и забирали те деньги, которые предназначались в качестве зарплаты рабочим. Ну,привыкли так жить! Как вы думаете, сколько нужно веков, чтобы приучить к общественно полезному труду? Наверное, не одно поколение.
Как быть, если плодородной земли в европейской части страны на одного крестьянина - 5–6 соток в лучшем случае? Можно заниматься товарным хоз- яйством, т. е. работать на себя и на продажу? Кто виноват, что мы северная земля, что у нас,начиная с Тулы,земли ничего не дают,что плодородные почвы - только на Украине и Северном Кавказе? А если пойти на то, чтобы раздать каждому крестьянину то количество земли,которое необходимо для производ- ства - стандартная американская ферма,- мы должны будем 9/10 крестьян вы- селить из деревни. Куда? Что, есть рабочие места? Если есть, где им жить? Такое положение сегодня, но оно было во сто крат страшнее в годы первой пятилетки.
— И в этом вы видите причину появления производственно-зэковской империи ГУЛАГ?
— Ничего не берется ниоткуда. Были «гулаги» и в США, и в Англии,и во Фран- ции. Французы имели каторгу в Южной Америке - французская Гвиана.Эта ка- торга была пострашнее нашей колымской: хоть там и не мерзли, но там были топи, малярия, ядовитые змеи,аллигаторы и бог знает что ещё - люди умирали через несколько месяцев. Во всех странах были свои «гулаги»,просто нигде не было Сибири, где 12 месяцев зима, а остальное - лето. Но кто создал этот кли- мат, этот замороженный континент - Ленин, Сталин, Ягода? Что делать, если нужно добывать олово, без которого промышленность не может, а олово - на острове Колгуев, а остров Колгуев - между Баренцевым и Карским морями, где полгода - ночь, полгода - день,а тем-пература летом не выше плюс трех граду- сов?.. И никто никогда туда добровольно не поедет…
— То есть вы полагаете,что альтернативы не было:либо огромные жертвы, но будет страна, либо не будет страны и жертв будет несравненно больше?
— Конечно. И люди это понимали, они шли на лишения, отказывали себе во многом, понимая, что это нужно если не для них, то для их детей. Действи-тельно, был величайший энтузиазм пе-ред войной, в годы первых пятилеток.
— Очень распространено мнение о том, что Сталин был патологически жесток и маниакально стремился к власти.
— Эту точку зрения активно распространял Хрущёв.Вот кто точно «маниакаль- но стремился» к власти. Что касается жестокости, то зверства председателя Реввоенсовета Троцкого: децимации в Красной Армии,геноцид казачества, ре- прессии против духовенства, расстрелы заложников (в том числе детей) - кос- нулись миллионов.А идейный последователь Троцкого,борец за мировую рево- люцию Хрущёв был одним из главных инициаторов массовых репрессий 1930-х гг. Характерный факт: в июле 1937-го «дорогой Никита Сергеевич» телеграм- мой (я ее держал в руках) просил НКВД дать ему право дополнительно рас- стрелять ещё 8500 москвичей, но даже Ежов вынужден был снизить эти цифры до 5000.
До, во время и после Сталина страной правили люди Гражданской войны, без- условно, жесто-кие люди. Другое дело - результат их правления. И здесь не могу не повторить слова,которые приписывают Черчиллю:«Сталин принял Рос- сию с сохой,а оставил с атомной бомбой».Этот исторический путь всего за два десятилетия, включая Великую Отечественную войну, прошла наша страна.
«Наши пришли»
— Вы затронули вопрос веры, религии…
— Ни Сталин, ни его товарищи по продвижению в жизнь курса превращения нашей страны в нормальную индустриальную державу никогда не выступали против религии как таковой. Они твердо придерживались мнения:религия - частное дело каждого человека. И при Сталине никого только за то, что он ве- рующий - не важно, в Христа, Будду, Иегову или Магомета, - никто никогда не арестовывал. Да, большевики боролись в 1920-е,а в 1930-е гг.уже не так силь- но по сравнению с тем, что потом с церковью творил Хрущёв. Сталин в 1943 г. пошёл на восстановление структуры Русской православной церкви во главе с патриархом.
— Зачем?
— Для упрочения национального курса. Сталин стал расставаться с коммунис- тическими док-тринами в 1934 г., когда по его предложению страна вступила в Лигу Наций, ту Лигу Наций,которую он лично ещё в 1929 г.поливал как исчадие ада. Затем пошел на заключение с Парижем и Прагой антигерманского дого- вора, что являлось формой воссоздания Антанты. Затем в 1935 г. начал фак- тическую ликвидацию Коминтерна и замену его народными фронтами, побе- дившими вскоре во Франции и Испании. Всем компартиям было предложено: хотите войти в правительство, получить власть - действуйте нормальным пар- ламентским путём. Это было очень важно. Наконец, перед войной - приказ по Комитету по делам искусств о снятии с репертуара Камерного театра комичес- кой оперы Бородина на новый текст Демьяна Бедного «Богатыри», где прямо говорилось, что опорочивается идея крещения Руси, имевшего прогрессивное значение для развития страны. Сталин восстановил и погоны, и персональные звания в армии, и
церковную иерархическую структуру. Он понял,что нельзя было лишать народ чувства национальной гордости. Вот анекдот начала 1943 г. Старый царский генерал подходит утром к окошку, смотрит на улицу, где маршируют ребята в погонах, и кричит жене: «Маша, Маша, иди скорей, наши пришли!»
Сталин сделал очень серьёзный шаг вправо, а белогвардейский лагерь тогда же сделал шаги по направлению к Сталину. Павел Милюков, лидер кадетов, человек,фактически создавший Белое движение,в передовой газеты «Послед- ние новости» 23 июня 1941 г. писал, что отныне вся русская эмиграция должна поддерживать Советский Союз и Сталина, ибо «если мы это не сделаем, мы предадим собственные идеалы периода Гражданской войны». Когда Мереж-ковский и Гиппиус послали в тот день поздравительную телеграмму Гитлеру, вся эмиграция пере-стала с ними здороваться.
— А многотысячные расстрелы казаков Краснова? А миллионы военнопленных, которых из немецких концлагерей переселили в ГУЛАГ?
— Вот здесь мы опять становимся на весьма зыбкую почву домыслов и легенд. Казаки, о кото-рых идёт речь, носили германские мундиры, уничтожали парти- зан в Югославии, боролись с союзниками во Франции, когда их туда направля- ли. Это были германские, нацистские форми-рования, такие же, как эстонская, латышская дивизии СС. Казаки Краснова воевали против нашей Родины, и их жалеть? Французы ведь не побоялись судить Петена за то, что он подписал с немцами мир и стал главой французского государства под эгидой Берлина,они запретили на некоторое время работу Коко Шанель за то, что она жила в от- крытую с эсэсовцем, запретили выступать Эдит Пиаф за то, что она пела немцам…
Что касается наших военнопленных,которые оказались в ГУЛАГе.Это опять во многом придумки.Напомню,в Англии начиная с 1940 г.,после Дюнкерка, любой бежавший с континента на острова попадал в фильтрационный лагерь,где его держали день, месяц, год или несколько лет, пока не завершалась проверка, а не подослали ли его немцы. Так действовали англичане. У нас было то же са- мое. Проверяли военнопленных:были ли они во власовской армии, работали ли на немецких заводах или отказывались от того и другого, оставаясь в концла- герях. И после проверки их соответственно либо наказывали,либо отпускали.
Вспоминая о будущем
— Какой вывод для нашей страны можно сделать из того, что открылось вам в Особых папках Политбюро?
— Я надеюсь,что,может быть,прошлое когда-нибудь научит нашу власть и она перестанет вести себя, как ребенок, который думает, что можно вот сегодня ввести демократию. Нигде этого не было и никогда не будет. Нельзя в течение одного дня построить капитализм. Нельзя в течение трех дней создать сред- ний класс. Почему-то у нас забывают,что во всем мире средний класс - это вра- чи, юристы, профессура. У нас же под средним классом понимают лоточников, которые занимаются тем, чем во всём мире занимаются эмигранты в первые месяцы пребыва-ния в той стране, куда они приехали. Это не средний класс. У нас все время делают главным третьестепенное, а главное предают забвению. Главное на сегодняшний день - наука. Без науки не будет образования, не бу-дет медицины, не будет оборонки - ничего не будет. У нас доктору физико-ма-тематических наук, занимающемуся атомом, платят столько же, сколько убор-щице в Министерстве науки и высшего образования. И министр Фурсенко это великолепно знает, и, следовательно,он, по понятиям 1930-х гг., - враг народа, потому что, уничтожая науку, он уничтожает будущее страны.
Чиновники. Их сегодня в России гораздо больше, чем было в СССР, - и партий- ных,и государственных.Надо действовать,как действовали в 1926 г.: сократить в 10 раз чиновничество,а разницу отдать на выплату пенсий. И сделать все это можно в течение одного дня. Надо думать о стране и ее народе и наплевать на всех олигархов.У нас любят говорить о Соловецком камне. А почему бы «ме- мориальцам» не спросить:каким образом Норильский комбинат,созданный тру- дом заключенных,- многие годы только они там и работали, - по- чему он стал собственностью одного человека? Он что,купил кости умерших там? Как он во- обще стал восприемником ГУЛАГа? И Абрамович на Чукотке - тоже восприем-ник.Так,значит,у нас просто изменилась форма ГУЛАГа: раньше были лагеря, а теперь олигархи? А те, кто говорит о том,что так и должно быть, как раз из тех, кто писал доносы, чтобы пополнять лагеря.
Для меня опыт ГУЛАГа крайне отрицателен. Но можно ли было тогда сделать иначе? Не знаю, не был во власти в то время. Но просто как гуманист не могу это воспринимать и как гуманист не могу воспринимать олигархов, которые заменили собой начальников лагерей.
— Создаётся впечатление, что вы — яростный поборник Сталина?
— Ничего подобного.Ни в одной моей книжке,ни в одной статье вы не найдете ни одной фразы, где я превозносил бы Сталина. Для меня он просто истори-ческая фигура,и я,как профессионал, должен дать максимально объективную картину деятельности этого человека,в чем заключалась его политика и как он пытался ее проводить. В том, что это идет вразрез с направлениями-антипо-дами - сталинизмом и антисталинизмом, - я не виноват. Меня, кстати, на дух не переносят ни те, ни другие…
Ключевые слова: История
Опубликовала Сабрина, 21.05.2014 в 20:09
Koko totuus, joka jokaisen täytyy tietää Stalinista
Viime vuosina televisiossa on yhä useammin käsitelty neuvostoajan poliittisia johta-jia. Yksi toisensa jälkeen on ilmestynyt dokumenttielokuvia ja sarjoja Brezhnevistä, Hruštšovista, Trotskista. Mutta suurin mielenkiinto kohdistuu Stalinin persoonaan. Yli 20 vuotta valtavaa maata johtaneesta henkilöstä,keskustelee kirjeenvaihtaja Alexan- der Kondrašov historiallisten tieteiden tohtorin, Venäjän Tiedeakatemian Venäjän historian Akatemian vanhemman tutkijan ja Toisenlainen Stalin-kirjan kirjoittajan Juri Nikolajevitš Zhukovin kanssa.
- Juri Nikolajevitš, ilman Stalinin henkilökulttia, tätä henkilöhahmoa ei ole meillä loppuun saakka luultavasti ymmärretty. Mikä ilmiö tämä oli historiassamme?
- Ensiksi lopettakaamme henkilöhahmosta puhuminen ,kuten te sanotte. Meidän pi- täisi ylipäänsä lopettaa hänestä puhuminen vuoden 1951 helmikuusta lähtien, jolloin politbyroon päätöksellä Stalin tosiasiallisesti syrjäytettiin vallasta. Tähän asti ei ole vielä tiedossa, tapahtuiko tämä hänen suostumuksellaan vai ilman sitä. Edellisenä vuonna 1950, hän sai kolmannen halvauskohtauksensa. Puoli vuotta täysin työkyvyt-tömänä.Käsiala oli muuttunut dramaattisesti arsinan kokoisiksi kulmikkaiksi kirjaimiksi vasemman käden tukiessa oikeaa.Täsmälleen tähän aikaan partokratia ryhtyi paisut- telemaan Stalinin "henkilönpalvontaa ", peittääkseen hänen todellisen poissa olonsa vallasta.
- Odottakaa, eikö 1930 -luvun lopulla alettu kehittää hänen kulttiaan?
- Silloin se oli väestön spontaani reaktio perustuslakiin, äänioikeuden palauttamiseen ja kauan odotettuun elämän demokratisoitumiseen. Ihmiset ilahtuivat, uskoivat tulev-aisuuteensa. Jos tätä kutsutaan Stalin kultiksi, niin silloin meidän on sanottava sel-västi, että kaikkein suurin hänen kulttinsa vihollinen 1930-luvun lopulla oli partokratia.
- Entä "isänmaan puolesta, Stalinin puolesta ammukset!"? "Viisitoista stalinilaista iskua"? "Stalinilaiset viljelysmetsät" ja niin edelleen?
- Aikaisemmin se kuitenkin oli lähtöisin kansasta, joka oli tottunut yhdistämään toi- veensa Staliniin. Mutta sodan jälkeen ilmestyi jotain uutta. Ottakaa hyllystä "Neuvos-toliiton talous Suuren isänmaallisen sodan vuosina" kirja.Entinen Neuvostoliiton Gosplanin puheenjohtaja ja sittemmin niin sanotun Leningradin jutun uhriksi joutunut Voznesenski mainitsee vain kolme kertaa Valtiollisen puolustuskomitean GKO:n. Sitä vastoin hän loputtomasti mainitsee ”toveri Stalinin”, jonka tilille hän laittaa koko talouden johtamisen sotavuosina. Mutta se ei ole totta. Valtiollisessa puolustuskomiteassa taloudesta vastasivat Molotov, Malenkov ja Berija.
Nostaessaan uudelleen Stalinia, heillä itsellään, vasta ilmestyneen kultin luojilla oli yksinkertainen tavoite vähentää hänen taistelutoveriensa roolia. Tavalla tai toisella partokratia teki tilinsä selviksi heidän jokaisen kanssa.
Lopuksi,kolmas henkilöpalvonnan aalto nousi nimenomaan helmikuusta 1951 läh-tien, jolloin Stalin pantiin syrjään vallasta ja oli tarpeen täyttää tyhjiö. Johtajaa ei nä- kynyt missään, eikä hän esiintynyt eikä kirjoittanut. Mitä oli tapahtunut?! Näin vältet- tiin tunne, että jotain olisi tapahtunut ja pantiin toimeen aivan rajaton viisaan, nerok- kaan, kaikki näkevän ja tietävän ja kaikkia ajattelevan ”kansojen isän” ylistäminen, joka siihen aikaan oli kurja ja lähes kaikkien hylkäämä sairas vanhus.
- Ensimmäinen kysymys liittyen ”Stalin-Live” sarjaan
- Miten voidaan vakavasti puhua " Harry Potterista " tai "Taru sormusten herrasta"? Ne ovat nuorten satuja. Tällainen satu sepitettiin myös NTV:ssä. Säälin ja olen surul-linen, että pilattiin suuri tarina Stalinin viimeisten päivien elämästä. Sehän on sartre-laista eksistentialismia, rajatila, jolloin ihminen on todella rehellinen itsensä kanssa. Katsoin sen ensimmäisenä päivänä ja olin järkyttynyt.
Missä on Stalinin henkilökohtainen vartija Kuzmitshev ? Hänestä ei mainita sanaa- kaan. Missä on pääsuojeluviraston MGB:n päällikkö Novik, joka vaihtoi tässä virassa ollessaan Vlasikin? Missä on valtiollisen turvallisuuden ministeri Ignatjev? Heitä ei ole. Ja miksei? Hyvin yksinkertaista. Jos sanotaan, että oli Novik, niin on sanottava minne Vlasik katosi. Vlasik vangittiin jo lääkäreiden jutussa,vaikka hän ei ollut lääkä- ri, eikä juutalainen. Kaikki puheet siitä, että "lääkäreiden juttu" oli Stalinin puhtaasti antisemitistinen kampanja eivät lievästi sanottuna ole totta. Jos otetaan vaikkapa tie- dot vangituista, niin puolet vangituista oli venäläisiä ja tavallisia ihmisiä vangittiin enemmän kuin lääkäreitä, koska kyse oli ongelman kahdesta aspektista. Ensinnäkin - kaikki vangittuina olleet vahvistivat kuulusteluissa kahdesti, ettei Zhdanovilla ollut sydänkohtausta, vaan hänellä oli kohonnut verenpaine ja hänelle määrättiin väärän-laista hoitoa. Molempia kuulusteluja johti Vlasik, siksi hän yhdessä lääkäreiden kanssa lähti ei niin etäisiin paikkoihin.
Toinen näkökanta. On hyvä syy uskoa, että toinen syy lääkäreiden pidätykseen (ja heistä puhutaan koko ajan ensimmäisissä jaksoissa) oli se, että joidenkin kanavien kautta joku heistä tiedotti länttä, joka oli hyvin kiinnostunut siitä milloin Stalin kuolee. Johtajan terveys on valtiosalaisuus (kuten tänään sanokaamme Fidel Castron terveydentila), mutta se oli vuotanut julkisuuteen.
Lisäksi on tarpeen selittää, mitä maassa yleensä tapahtui. Ja tekijöiden olisi muistu-tettava mieliinsä, että jo 16. helmikuuta 1951, kaksi vuotta ennen kuolemaansa, Stalin oli syrjäytetty vallasta.
- Miten niin syrjäytetty?
- Oli politbyroon päätös, että tästä lähtien kaikki tärkeimmät tekee kolme ihmistä: Be-rija, Bulganin, Malenkov. Mutta kaikkein tärkein lause päätöksessä on "ja päätökset julkaistaan J.V. Stalinin allekirjoituksella." Itse asiassa vuoden 1951 kevään alusta lähtien Stalin ei ollut mukana maan poliittisessa elämässä. Miksi? Siihen mennessä hänellä oli ollut jo kolme halvauskohtausta, hän oli kuolemansairas. Vuoden 1950 lopulla oli Korean sota ja koko maan johdon oli tärkeää olla taistelutehtävissä, mutta Stalin istui yksin Ritsessä. Tästä on olemassa asiakirja, jota olen pitänyt käsissäni. Moskovaan tuli Malenkovin nimellä kirje Stalinilta.Sitä ei oltu kirjoitettu paperille, vaan perinteiseen punaiseen (puolet on revitty pois) keskuskomitean kansioon valtavilla, neljä kertaa tavallista suuremmilla ja terävillä kirjaimilla. Kun otin siitä kopion ja näytin yhdelle tutulle psykiatrille,s anomatta kuka sen kirjoitti, hän sanoi ettei sen kirjoitta-neella henkilöllä ole selvästikään toiminut oikea käsi ja hän on tukenut sitä vasem-malla kädellä ja on kahdella kädellä ohjannut kynää.Siitä syystä kirjaimet ovat suuria, niissä on terävät kulmat ja käsiala on muuttunut. Yhtä mielenkiintoinen on kirjeen sisältö. Stalin kirjoitti, että Vyshinski, joka tuolloin oli New Yorkissa, tulee esiintymään YK:ssa jossakin kysymyksessä ja puhuu sitä ja sitä. Tämä näyttää normaalilta. Mutta Vyshinski oli esiintynyt jo viikko sitten! Hetken kuluttua Malenkov sai toisen saman sisältöisen kirjeen punaiselle kansion puolikkaalle kirjoitettuna! Stalin oli unohtanut, että hän oli jo kirjoittanut tästä, unohtanut täysin! Mitä tällainen on? Alzheimerin tautiko? Todennäköisesti. Valitettavasti Stalinin lääkärinkortti on ollut tähän saakka valtionsalaisuus.
Jos minä olisin ollut sarjan tekijöiden paikalla, olisin rakentanut sen niin kuin rehellis-ten ihmisten tulisi tehdä. Stalin elää viimeisiä päiviään.Hän ymmärtää sen, hänen sil- miensä edessä kulkee hänen elämänsä ja hän rehellisesti ja puolueettomasti arvioi omaa käyttäytymistään niinä vuosina. Mielestäni,ensinnäkin täytyy puhua siitä, miten ja miksi Stalin pyrki luomaan ja saamaan hyväksynnän uudelle perustuslaille vuosina 1935 -1936. Se on kaikkein polttavin ja tärkein kysymys.
Vapaat vaalit
Missä Stalin erosi Trotskista, Zinovievista, Buharinista,joista nykyään monet puhuvat myötätuntoisesti? Nämä ajattelivat,että puolueen ja Neuvostoliiton tehtävä on helpot- taa ja edistää maailmanvallankumousta niin paljon kuin mahdollista. He uskoivat maailman vallankumoukseen. Stalin ja hänen työtoverinsa, kuten Molotov, Vyshinski, Litvinov,Jakovlev (kansankomissaari,toimittaja,kahden kaikkein suuripainoksisimman sanomalehden, Köyhälistö ja Talonpoikaisto lehden perustaja 1920-luvulla) tajusivat, että mitään maailman vallankumousta ei tule, ainakaan sen sukupolven elämän aikana.
Stalin ajatteli maatamme, hän tiesi,että Hitlerin ”Drang nach Osten” päätarkoituksena on murskata ja silpoa Neuvostoliitto. Saksa oli haaveillut jo vuonna 1914 erottaa siitä Baltia ,Ukraina ,Valko-Venäjä, Kaukasia ja Keski-Aasia. Hyökkäyksen torjumiseksi oli tarpeen rakentaa teollisuus. Stalin sanoi jo vuonna 1931,että meidät lopulta murs- kataan, jos emme 10 vuoden aikana saa kiinni niitä 300 vuotta, jotka olemme menet-täneet tataari-ikeen ja taitamattoman tsarismin vuoksi. Ja jos ei olisi ollut teollistamis- ta,jos ei olisi ollut ensimmäisten metallurgisten kombinaattien rakentamista Novokuz- netskissa, Magnitogorskissa, Zaporozhjessa, jos ei olisi ollut traktoritehtaiden raken- tamista, jotka pian muutettiin tankkien valmistukseen, ilman lentoteollisuuden luomis- ta, Hitler olisi todellakin vuoden 1941 syksyn lopulla päässyt Arkangelin – Astrakanin linjalle.
Muistakaa, kuinka Kansainliitto arviotiin maassamme ennen vuoden 1934 alkua "im- perialismin työkaluksi ja suojasermiksi, joka kätkee imperialistien salaiset ajatukset Afrikan ja Aasian maiden valloittamiseksi.” Stalin uskalsi tehdä Neuvostoliiton liittymi- sen Kansainliittoon! Tämä oli ristiriidassa niiden kanssa, joita meillä kutsutaan ”leni-niläiseksi kaartiksi”.Zinovjev,Trotski,Buharin, Rykov,he kaikki olivat sitä vastaan. Sta-lin pyrki saamaan antisaksalaisen puolustusliiton paitsi Ranskan ja Tšekkoslovakian, myös Iso-Britannian kanssa. Hän pyrki kääntämään Neuvostoliiton normaaliksi eu-rooppalaiseksi maaksi. Stalin esitti ensimmäistä kertaa vaalilakia, jonka mukaan kai-killa maan asukkailla olisi äänioikeus! He äänestäisivät ensimmäistä kertaa suoraan, ilman välittäjiä, yksi henkilö ja yksi ääni, suorissa, salaisissa ja yleisissä vaaleissa. Kumpaakaan ei ole ollut Venäjällä ennen vallankumousta eikä sen jälkeen. Lisäksi Stalin lisäsi vielä yhden yksityiskohdan: vaihtoehdot!
- Miksi sitä tarvittiin?
- Bolshevikkipuolue oli perustettu maan alla . Mitä varten? Vallan valtaamista ja pitä- mistä varten. Tämän oman historiallisen tehtävänsä puolue oli täyttänyt. Mutta myö- hemmin alkoivat ongelmat.Vallankumoukselliset osasivat kyllä puhua joukkokokouk- sissa ja heiluttaa mauseria,mutta heiltä puuttui yhtä asiaa,koulutusta.Mutta oli tarpeen nostaa teollisuutta, rakentaa uusia tehtaita, johtaa taloutta.
Samanlaisia esimerkkejä päämiesten käyttäytymisestä oli satoja ja tuhansia alue-, piiri- ja tasavallan tasolla. Stalin ymmärsi, ettei heidän kaikkien erottaminen työstään yksinkertaisesti onnistu. Ja hän keksi täydellisen ulospääsyn, vaihtoehtoiset vaalit. Kaikkien kollektivisoinnin ja teollistamisen vääristymien ja ylilyöntien jälkeen oli ym- märrettävää, etteivät tämän kylän, alueen, piirin tai seudun asukkaat tule äänestä-mään ensimmäistä sihteeriään. Heidän sallittiin asettaa omia ehdokkaita, jopa siihen asti, että pappi oli mahdollista nimetä ehdokkaaksi korkeimpaan neuvostoon. Erään täysistunnon pöytäkirjan mukaan Stalin myönsi, että valituksi tulee tietty määrä pappeja. Hänelle sanottiin: "Kuinka niin?" Ja hän vastasi: "Jos valitaan, se merkitsee ideologisen työmme puutetta. Joten, väestö haluaa niin, emme voi sille mitään."
Kuka päästi vainotoimet valloilleen?
Mihin päättyi tämä Stalinin yritys poistaa partokratia vallasta? Täysistunnossa vuon- na 1937, kun vaalilaki vaihtoehtoisista vaaleista piti hyväksyä, puoluejohtajat vuorol- laan selittivät Stalinille, etteivät he ole demokratiaa vastaan, mutta heidän NKVD oli paljastanut neuvostovastaisen kapinallisjärjestön ja siihen asti kun tätä ei ole saatu lopetettua niin vaihtoehtoisia vaaleja ei voida järjestää.
- Toisin sanoen NKVD:n toimet olivat paikallisviranomaisten provosoimia?
- On vaikea sanoa, kuka ensin sanoi "miau". Parkinsonin lain mukaisesti, mitä enem- män NKVD saalisti kansan vihollisia, sitä enemmän sitä arvostettiin ja toimia voitiin laajentaa. Ensimmäisille sihteereille se oli edullista, koska joukkopidätysten ollessa meneillään, ei voitu puhua mistään vaihtoehtoisista vaaleista. Tosiasiassa ne päästi- vät valloilleen toisen sisällissodan,loivat yhteiskunnallisen hysterian ilmapiirin, joukko- psykoosinMitä tapahtui? Oli avoin puoluekokous, jossa kerrottiin jonkun paljastuneen kansanviholliseksi. Oli kaksi, kolme, kymmeniä ihmisiä,jotka kiirehtivät tekeä mään tilinsä selviksi omien henkilökohtaisten vihamiestensä kanssa. He nousivat ylös ja sanoivat, että tämä on myös trotskilainen ja tämä zinojevilainen. Ja voitteko kuvitella, mitä alkoi myöhemmin?
- Tähän asti olen kuullut, että vainot päästi valloilleen vainoharhainen Stalin, joka halusi hävittää kaikki ja kaiken.
- Tällaista puhuvat yhteiskunnallista tilausta toteuttamaan pyydetyt.On olemassa asi- akirjoja ja olen tuonut niitä esille yhdessä kirjassani todisteeksi siitä,kuka itse asiassa päästi joukkovainot valloilleen. Sama Nikita Hruštšov, osoittautuu maan toiseksi ve-renhimoisemmaksi. Ensimmäinen on Robert Indrikovitsh Eiche. Hän pyysi joka vuosi politbyroolta lupaa antaa hänelle mahdollisuus allekirjoittaa kuolemanrangaistuksia viljatoimitusten täyttämättä jättämisestä. Hän ei pyytänyt niitä nimeltä vaan numeroil-la,valtavan määrän,kymmeniä tuhansia siperialaisia:kuinka paljon hän voi hän tuhota ampumalla ja kuinka paljon lähettää leireille. Hruštšov onnistui kesällä 1937 löytä-mään muutama tuhat kulakkia Moskovan alueelta! Kulakeista täällä ollut tietoakaan, varsinkaan vuonna 1937, jolloin kaikki mahdollinen oli jo kollektivisoitu. Mutta Nikita Sergeevits löysi niitä. Arvaan,mitä hän ymmärsi sanalla kulakki. Kun perustuslakia valmisteltiin vuonna 1936, Stalin ja Vyshinski tekivät erittäin ovelan tempun (Vyshins-ki esitti politbyroossa, ja Stalin hankki hyväksynnän). He vapauttivat kaikki niin sano-tun ”kolmen tähkän” jutun takia istumassa olleet talonpojat, noin miljoona ihmistä. Li-säksi heiltä poistettiin rikosrekisteri, palautettiin äänioikeus ja oikeus tulla valituiksi! Ja "meidän kallis Nikita Sergejevitš" ymmärsi liiankin hyvin,että nämä ihmiset eivät kos-kaan äänestä häntä, hänen byrokraattiuraansa ja neljän luokan koulutustaan (kaksi vuotta seurakunta koulussa ja kaksi puolueen johtotehtävissä teollisuusakatemiassa) joka päättyi,koska hän ei osannut eikä tiennyt mitään. Hänelle oli edessään tie hantti- hommiin lapiomieheksi. Mutta kukapa niihin menisi? Niinpä he päästivät vainot valloilleen.
Miksi tästä ei haluta puhua? Ja kenen täytyisi puhua? Sen saman byrokraattiluokan- ko,jolla vielä on rajoittamaton valta? Hekö tulisivat moittimaan itse itseään? Loppujen lopuksihan kaikki nämä hruštšovit, eichet, postyshevit ja muut, eivät olleet vain parto- kraatteja, he olivat yksinkertaisesti byrokraatteja. Tämä byrokraattiluokka on sama luokka, jota Dzilas nimittää "uudeksi", muistatteko hänen "Totalirismin kasvot" teoksensa? Stalin ymmärsi ennen Dzilasta, mikä tämä meidän "uusi luokka" oli.
Juuri siitä syystä Molotov,Malenkov,Stalin vuonna 1944 esittivät politbyroolle keskus- komitean päätöslauselmaesityksen hyväksymistä,jonka mukaan puolueelta olisi kiel-letty puuttuminen talouden, teollisuuden, maatalouden, rakentamisen, sotilaallisiin, kulttuurin ja neuvostorakentamisen kysymyksiin.Tämän esityksen mukaan puolueelle olisi jäänyt ideologinen agitaatio ja propaganda ja osallistuminen kaadereiden valin-taan.Tämä on sama käytäntö,jota katolinen kirkko harjoittaa tänään esimerkiksi Irlan- nissa. Se ei hallitse, vaan se vaikuttaa ihmisiin henkisesti. Suunnitelma äänestettiin kumoon.
- Eikö Stalinin arvovalta riittänyt?
- Hänellä ei ollut sellaista arvovaltaa,jolloin olisi hyväksytty kaikki mitä hän ei sanonut. Jos asia ei koskenut heitä henkilökohtaisesti, hänen ehdotuksensa menivät läpi. Jos Stalinin esitykset vaikuttivat ”uuden luokan” etuihin, ei tehty mitään päätöksiä.
- Entä Stalinin virheet .. ?
- Virhe,minä kutsun sitä jopa rikokseksi,että hän vuonna 1937 antoi periksi partokra- tialle ja salli vainojen toteuttamisen paikallistasolla. Mutta vaikka hän ei olisikaan an-tanut suostumustaan, niin kaikki olisi edelleen tapahtunut jo muodostuneen kaavan mukaan. Samat Eikhe ja Hruštšov olisivat kiivenneet keskuskomitean täysistunnon puhujalavalle ja muistelleet kaikkia Stalinin rikoksia opportunismista. Kansainliitosta, klassisen leninismi-bolshevismi näkökohdista,tuoden ne kaikkien koirien kaluttavaksi.
Puhutaan myös Stalinin käyttäytymisestä sodan ensimmäisinä päivinä ... Mutta se on aivan tyypillinen esimerkki. Olette koululainen ja olette saaneet kakkosen oppitun- neilla. Millaisin tuntein menette kotiin? Ette katso vanhempianne suoraan, ette halua puhua heille mitään, ette näyttää sitä. Entäpä jos kakkonen neljänneksellä? Tai kak- konen olisi tentistä? Juuri tällainen "kakkonenhan" Stalinille annettiin 22. kesäkuuta. Ja ainoastaan hänen käyttäytymiselleen, kun hän muutaman päivän sisimmässään nähtävästi kirosi itseään..
Mutta pian oli Valtiollinen puolustuskomitea GKO perustettu. Meidän täytyy kumartaa sen jäsenille maahan asti siitä,että he pystyivät muutamassa päivässä ja viikossa jär-jestämään puolustusteollisuutemme niin, etteivät saksalaiset myöhemmin päässeet Leningrad-Moskova-Satalingrad linjan läpi. GKO:n kuuluivat Berija, Molotov, Malen-kov. He ottivat kollektiiviseksi tehtäväkseen turvata rintama kaikella välttämättömällä, ihmisten evakuoinnin selustaan, kutsuntalaisten toimitukset rintamalinjaan, vaatetuk-sen,kaikki tarvittavat välttämättömät aseet ja ammukset rintamalle. Kaikki näiden asi- oiden kanssa tekemisissä olleet kansankomissaarit olivat yhteydessä heihin.Ja puoli- vuosittain he vaihtoivat tehtäviä keskenään.Tämän ohessa he hoitivat vielä omia teh- täviään. Molotov oli ulkoasiain kansankomissaari,Malenkov johti kaikkea puoluetyötä, Berija vastasi NKVD:sta,näitä tehtäviä kukaan ei heiltä ottanut pois.
Berijako helvetin sikiö?
- No tietysti, "helvetin sikiö”, jos hän syksystä 1945 työskenteli vain ydinhankkeessa, mihinkään muuhun hän ei tuppautunut.Tein kerran kokeilun ja aloin lukea asiakirjoja yksinkertaisesti ymmärtääkseni kuinka paljon se vie aikaa. Katsoin milloin ne olivat tulleet Berijalle,milloin ne oli vahvistettu ja kuinka monta tällaista asiakirjaa oli viikos- sa. Berijanhan ei tarvinnut niitä pelkästään lukea, hän vastasi päällään siitä, että ne olivat päätöslauselmien mukaisesti.Työskennellääkseen näiden asiakirjojen parissa, hän olisi tarvinnut vähintään 30 tuntia vuorokaudessa.Milloin hänellä oli aikaa siihen, mitä hänen kontolleen pannaan erityisesti ne naiset? Hänellä oli turvallisuuspäällikkö Sarkisov. Hän tykkäsi pelehtiä tyttöjen kanssa ja hänellä oli siihen aikaa, mutta myöhemmin kaikki kirjoitettiin Berijan tekemäksi. Aivan samoin kuin aikaisemmin Jednukidzen ja Kremlin komendantti Petersonin johtamasta hallituksen vastaisesta salaliitosta ei haluttu kertoa totuutta ja siitä syytettiin Jenukidzea samoin kuin Berijaa.
Syytökset salaliitossa, johon oli kytköksissä Tukhachevsky ja muita?
- Eivät olleet "kytköksissä" vaan on olemassa asiakirjoja, joiden mukaan Petersonin piti järjestää viisikon Stalin, Molotov, Kaganovich, Voroshilov ja Ordzhonikidze pidä- tys. Ja väliaikaisesti, kunnes puolueen edustajakokous kokoontuu, maan johtoon piti tulla toveri Tukhachevskin. Se on näin. Ja mukana tässä jutussa oli Moskovan sotilaspiirin komentaja Kork ja joukko ihmisiä jotka olivat kaikki mukana juonessa.
- Se oli salaliitto ?
- Tietysti. Siitä on olemassa asiakirjoja. Kunhan FSB:n nykyinen johtaja ottaisi ja määräsi arkistonsa julkaisemaan nämä asiakirjat .
- Viime vuosina on usein sanottu, että Berija oli demokratisoinnin, Neuvostoliiton ja muiden maiden suhteiden muutoksen puolella...
- Ei,Berijalla ei ole tällaisia ”syntejä ".Hän oli puolueen rakenteiden tuote,ja jäi sellai- seksi. Hän,kuten Hruštšov ajattelivat,että maamme olisi pitänyt olla vastakkainasette- lussa lännen kanssa,että elintason noususta puhumme 200 vuoden kuluttua. Berija ja Hruštšov kulkivat käsikkäin. Meillähän monet eivät tunne keskuskomitean työsken-telytekniikkaa eikä mekanismia. Asiakirjat valmisteltiin Hruštšovin koneistossa, ja sit- ten hän joidenkin kanssa meni byrooseen, jotain Berija esitti omissa nimissään... Ja jos otetaan ne kaikki joita kumpikin esittivät,käy ilmi että se on yhtenäinen asiakirja-kokoelma. Pääasia on, mitä he silloin saavuttivat, sen ettei missään tapauksessa vähennetty ”puolustusmenoja” ja kaikin tavoin vahvistettiin liittotasavaltojen itsenäisyyttä, jota vastaan Stalin oli aina esiintynyt.
Hrushtshev oli sitä mieltä,että meillä oli jo rakennettu sosialismi.Kuinka Stalinin aika- na Itä-Euroopan maita nimitettiin? Kansandemokratian maiksi.Stalin tarvitsi niitä vain yhtä tarkoitusta varten, puskurivyöhykkeeksi (on olemassa sellainen sotilaallinen kä- site). Jos länsi yrittää uudelleen tunkeutua alueellemme,niin he eivät heti,kuten vuon- na 1941 valtaa aluettamme, vaan välissä on melko laaja ala. Kuinka niitä alettiin ni- mittää Hrutsevin aikana? Sosialistiseksi leiriksi.Stalinin aikana perustimme vain kes- kinäisen talousavunneuvoston (SEV) vastaukseksi Marshall-suunnitelmalle ja Tru- manin doktriinille. Hrutsev muodosti Varsovan liiton. Kumpikaan, ei Stalin eikä Molo- tov menneet muodostamaan sotilaallista organisaatiota. Stalin ei luovuttanut Kiinan itäistä rautatietä eikä Port-Arthuria,sen teki Hrushtshev keneltäkään kysymättä lento- koneessa matkalla Moskovasta Pekingiin.Juri Oleshinilla on ”Hyvien tekojen luettelo” niminen näytelmä. Jos tehdään tällainen luettelo Stalinin ja Hrushtshtevin synneistä, niin hrutshtshevilaiset synnit ovat paljon painavampia.
- Entäs hyvät teot?
- Kenelle Hrushtshev lahjoitti Krimin? Sitä varten,että Ukrainan puoluejärjestön edus- tajat tukivat hänen nimitystään pääsihteerin virkaan. Mitä hän teki seuraavaksi? Hän peruutti obligaatiomaksut neuvottelematta siitä kenenkään kanssa. Hän ilmoitti, että voimme neljän tai jopa kahden vuoden kuluttua ohittaa amerikkalaiset maidon, viljan, lihan ja villan tuotannossa. Mutta mitään tällaista ei tapahtunut. Sankaritarina uudis-maasta. Kyllä, ensimmäisinä kahtena kolmena vuotena sato oli suurenmoinen. Mutta tässä tapauksessa unohdetaan ottaa huomioon kuinka maan Euroopan puoleisen osan sato laski ja mistä otettiin kaikki uudismaille osoitetut rahat. Jos otamme maas- samme ennen uudismaita, niiden aikaan ja niiden jälkeen saadun kokonaissadon määrän, niin käy ilmi, että suurempaa vahinkoa maataloudelle olisi ollut vaikeampi aiheuttaa. No,"lahjakas ihminen" mitä on tehtävissä! Jos sanaa "trotskismi" ei käytetä taistelumielessä vaan puhtaan poliittisesti, niin Hrushtshev oli trotskilainen. Hän oli maailman vallankumouksen kannattaja ja yritti julistaa minkä tahansa kolonialismista vapautuneen maan sosialistiseksi. Muistelkaa Nasserin kultaista tähteä, Ben Bellaa (Algerian johtajaa, jota kukaan ei enää nykyään muista), aselahjoituksia Intialle, Burmalle ja Indonesialle.
Stalin - demokraatti?
- Palataan Staliniin, miksei mielenkiinto häntä kohtaan ole heikentynyt?
- Kuinka paljon kirjoja Stalinista oli Stalinin aikana? Yksi, kaksi, vain muutama. Sitten oli hrushtshevilainen vaikenemisen kausi. Ja sitten perestroikan alusta lähtien tongit-tiin kaikki Stalinin tynnyrit ja kirjoja ilmestyi toinen toisensa jälkeen.Ja tänään hänestä puhutaan, kirjoitetaan ja tehdään elokuvia. Huonoja tai hyviä, mutta niiden taustalla on ymmärrys siitä, että Stalin ilmensi maamme kansallisia etuja. Hän oli todella suuri valtiomies. Sanoisin, että maamme historiassa on ollut kaksi tällaista ihmistä. Pietari Suuri, joka alkoi nostaa Venäjää suosta ja Stalin,joka toisti Herkuleksen saavutuksia. Ihmiset, antistalinistit ja stalinistit jotka haukkuvat tai kehuvat häntä, ovat hänen puo-lestaan tai vastaan eivät arvioi häntä ikään kuin ulkopuolisesti, eivätkä voi vieläkään ymmärtää sitä, että maatamme ei olisi olemassa 20.vuosisadalla jollei olisi ollut Stali-nia. Meidät olisi murskattu. Ja vain sen vuoksi, että hän teki kaikkensa, maa pysyi lu-jana sodan aikaan ja voitti,mutta sodan jälkeen maksettiin hirvittävä hinta luopumalla kansan elintason noususta luomalla ydinase (atomipommi vuonna 1949 ja vetypom-mi vuonna 1953). Pitkänmatkan lentokoneiden, strategisten pommikoneiden ja -oh-justen kehittäminen olivat kaikki aloitettu hänen aikanaan.Maatamme ei olisi ollut ole- massa, se olisi tuhottu jo aikaisemmin kuin vuonna 1991, jolloin partokratia repi sen riekaleiksi!
Olin järkyttynyt. Asut maassa ja yhtäkkiä olet menettänyt maasi, vain skitsofreenikko voi suhtautua siihen normaalisti. Yritin ensin itsekin ymmärtää,miten olemme voineet tulla tähän. Aloitin 1960-luvulta,näin ettei onnistu. Aloin katsoa sodanjälkeisiä vuosia, kaikki meni syvemmälle. Ja minun piti mennä koko ajan taaksepäin aina vuoteen 1930 asti. Onneksi tuli opiskelutoverini Arkistoakatemiasta, kun istuin entisessä puo- luearkistossa valtavan politbyroon pöytäkirjasäkin kanssa.Käytin tuota hetkeä hyväk- seni ja ensin luin niitä peräkkäin.En ajatellut silloin Stalinia, mutta yhtäkkiä huomasin, että Stalin ei koskaan ollut yksinhallitsija,aina oli kolme neljä ihmistä. Siitä on säilynyt äänestyslistat,kuka oli puolesta ja kuka vastaan,alkuperäiset asiakirjat,annetuista äänistä ..
- Ei kai Stalin ollut demokraattinen johtaja?
- Oi, olisi hyvä,että meillä olisi tänään tällaisia ihmisiä.Emme tiedä mitään siitä, miten meidän hallitus toimi. Satuin joskus työskentelemään melkein kuukauden ajan Miko- janin kanssa Kremlissä. Se oli vuonna 1972. Minä olin lehtimies ja hän oli kirjoittaja. Hän piti koko ajan hauskaa kustannuksellani sanomalla, että vaikka olen historioitsi- ja, en tiedä mitään. Olin yhtä mieltä ja hän kertoi minulle paljon epätavallista, johon löysin vahvistuksen monen vuoden päästä arkistoista. Ja se käänsi päälaelleen käsi- tykseni vallasta. Kukaan ei ollut koskaan puhunut vakavasti siitä miten se oli kokoon- pantu ja miten se toimi. Stalinin aikaan tällaisia asioita ei oltu paljastettu.
Hruštšsevin aikaan yritettiin päinvastoin mustamaalata kaikki se, mikä oli ollut ennen Nikita Sergejevitšia. Ja sitten oli kuolemanhiljaisuus. Mutta tärkeimmät asiakirjat oli suljettuina. Ja kun luin niitä, löysin uuden mantereen, aivan kuin Kolumbus. Samalla olen jatkuvasti verrannut mitä sanomalehdet,poliittiset ja kirjalliset aikakauslehdet kir-joittivat hyväksytyistä päätöksistä ja mitä niistä kirjoitettiin kirjoissa? Monet tykkäävät sanoa, että nämä asiakirjat ovat väärennöksiä, yksi jopa sanoi minulle, että ne kaikki asiakirjat ovat väärennöksiä. Minun oli vaikea selittää hänelle, että tonneittain asiakir- joja, käsialaa, ikääntynyttä paperia, ja jopa kirjallisia ilmauksia, termejä, jollaisia nyky-ään ei tapaa enää kenelläkään on mahdotonta väärentää. Kaikki tämä on varmaa.
Kun työskentelin arkistossa, aloin vertailla, mitä olemme keksineet verisestä ja totali-taarisesta järjestelmästä ja mitä se itse asiassa oli. Ja siitä sai alkunsa kirjoittaa kirja Toisenlainen Stalin. Keskustelin tästä pitkään vaimoni kanssa,hän sanoi minulle, että on vielä liian aikaista, tarvitaan että sukupolvi vaihtuu,jotta kaikki on lopullisesti unoh- dettu. Mutta asia kalvoi mieltäni enkä voinut olla kirjoittamatta ja minulle ei ollut tärke-ää julkaistaanko se vai ei.Kävi onni,kustantaja kiinnostui ja julkaisi sen nykymittapuun mukaan jättiläismäisenä painoksena.
- Ja millaisen vastaanoton suoraan sanoen hämmästyttäviä löytöjä sisältävä kirjasi on saanut tiedemaailmassa?
- Valitettavasti ei minkäänlaista. Hiljaisuutta.
- Toivon, että voimme rikkoa hiljaisuuden.
Taistelun ulkopuolella
- Kun kaivelin 1920-luvun asiakirjoja huomasin yhtäkkiä, ettei Stalin koskaan halun- nut kiihkeästi valtaan. Leninin kuoleman jälkeen hän oli muutaman vuoden yleensä taistelun ulkopuolella.Politbyroo koostui kahdesta ryhmästä: vasemmistoradikaaleis- ta johon kuuluivat Trotski , Zinovjev, Kamenev ja oikeistoradikaaleista kuten Buharin, Rykov, Tomskij. Niiden välinen ero muodostui vain yhdestä asiasta.Jos ensimmäiset ajattelivat, että on tarpeen nopeuttaa maailmanvallankumousta (Zinovievin ajatuksen mukaan vallankumous Saksassa vuonna 1923 päätettiin aloittaa 9. marraskuuta ja lähettää sinne joukko,jotta he järjestäisivät kansannousun,vallankaappauksen, mutta siitä ei tullut mitään), niin toiset näkivät,että maailmanvallankumoukseen on päinvas- toin edettävä rauhallisesti. Ja molemmat näistä lähtivät siitä, että maailman vallanku- mous tulee varmasti, mutta kuten Venäjä oli niin sen pitäisi myös pysyä pääasiassa maatalousmaana. Trotski ajatteli talousalan oikean kätensä Preobraženskin kanssa, että teollisuuden nousu on välttämätöntä toteuttaa koko talonpoikaiston kustannuk-sella. Zinovjev ja Kamenevin mielestä oli tarpeen nojautua vielä keskivarakkaisiin ta-lonpoikiin ja nitistää vain kulakit. Buharin, Rykov ja Tomsky olivat sitä mieltä, että ta-lonpoikiin ei tarvinnut koskea lainkaan,heille tuli antaa vapaus ja tämän ansiosta maa alkaisi elää. Loput uskoivat, että länsi auttaa meitä. Stalin, joka tuolloin oli seitsemäs politbyroon jäsen, oli tämän taistelun ulkopuolella.
- Mutta eikö hän ollut pääsihteeri ?
- Vuodesta 1923 vuoteen 1926 Kansankomissaarienneuvoston puheenjohtajan teh- tävä oli paljon merkittävämpi kuin esimerkiksi pääsihteerin.Lenin osallistui puolueteh- täviin ainoastaan politbyroon jäsenenä, hän oli Kansankomissaarienneuvoston pu-heenjohtaja. Ja koska tuolloin, riippumatta siitä, kuka johti puoluekoneistoa, päämie- henä pidettiin kuitenkin hallituksen puheenjohtajaa ja siinä tehtävässä vuoden 1930 joulukuun eroonsa asti oli Rykov.Vasemmistolaisten ja oikeistolaisten välinen taistelu johti siihen, että Stalin tahtomattaan eteni etualalle. Itse itseään heikentäen kaksi päävoimaa vahvistivat Stalinia.
Nykyään jostain syystä luullaan,että NEP:in käyttönotto olisi parantanut kaikki täydel- lisesti. Se ei ollut niin. Vuonna 1923 oli työttömyyttä ja puhtaasti taloudellisia lakkoja. Vuonna 1926 meni vielä huonommin, teollisuus ei tuottanut juuri mitään, mutta talon-pojilla meni hyvin, oli erinomaisia satoja ja rahaa rutkasti viljan, lihan, maidon myyn- nistä. Ei ollut mitä ostaa sen takia koska uudelleen oli talouskriisi.Heräsi kysymys mi- ten on mahdollista,että proletariaatin diktatuurin valtiossa proletariaatti elää huonom- min kuin virkamiehet ja talonpojat. Ja itse asiassa kaikki puheet puoluetaistelusta pi-tävät sisällään vain yhden asian, sellaisen suunnan etsimisen, joka antaisi maamme ei vain pysyä hengissä vaan jotenkin vahvistua.
Stalin,joka sitä ennen hoiti vain kansallisia asioita,toi keskusteluun ajatuksen sosialis- min rakentamisen mahdollisuudesta yhdessä maassa.Koska maailmanvallankumous ei tapahdu pian,niin kukaan ei häiritse vaikka unohtaa velvollisuudet Länsi-Euroopan ja Yhdysvaltojen proletariaatin edessä ja muistaa vain omia ihmisiä. Lokakuussa 1926 15. puoluekonferenssissa päätettiin korottaa työntekijöiden palkkoja, Mutta mi-ten? Vähentämällä jyrkästi virkamiesten lukumäärää.Siinä valtiollinen tarkastelutapa! Näiden ”nokkosten siementen”, kuten Gogol tapasi sanoa, ylläpitoon menneet varat laitettaisiin työläisten palkkojen korotuksiin. Tämä oli ensimmäinen asia jonka ovela Stalin onnistui saamaan läpi. Miksi hän onnistui? Koska sillä hetkellä, Trotski, Zino-viev, Pyatakov, Serebryakov, Sokolnikov, siis kaikki leniniläisen kaartin vasemmisto-radikaalit hävisivät taistelun maan pääsuunnasta ja siirtyivät maanalaiseen toimin-taan, joka oli valtiorikos kaikissa maailman maissa (niin Kiinassa, Yhdysvalloissa kuin missä muualla tahansa).
Stalin – vallankumouksen haudankaivaja
Opposition maanalainen työ alkoi sotasitaatein. Ensi aluksi Trotski luovutti Boris Su- varinin kautta länteen Leninin julkaisemattomia töitä, muun muassa ”Leninin testa-menttina” tunnetun kirjeen edustajakokoukselle. Ja pian maassa alkoi skandaali. Elo-kuussa 1925 Bolshevikki -aikakauslehti julkaisi kaksi repliikkiä, Trostskin ja Krupska- jan, jotka alkoivat todistaa kaiken olevan valhetta ja panettelua puoluetta, Lenininiä ja maata vastaan. Mutta on kummallista, että kului 9 kuukautta kun Zinovjev ja Kamenevin kääntyivät politbyroon puoleen vaatien ”testamentin” julkaisemista.
Miksi? Koska ennen tätä Rykov,joka Kansankomissaarien neuvoston puheenjohtaja- na, hallituksen päämiehenä johti puolueen kaikkia täysistuntoja, päätti aloittaa taiste- lun Zinojevin ja Kamenevin kanssa ja salli julkaista sen millainen asenne Zinojevilla ja Kamenevilla oli vuonna 1917 edessä olleeseen Lokakuun vallankumoukseen. Ku- ten tiedetään, Lenin kirosi heitä,koska he olivat vastaan. Rykov käytti sitä hyväkseen. Vastauksena Zinovjev ja Kamenev päättivät käyttää hyväkseen testimenttia ja julkaisivat Leninin antaman luonnehdinnan Rykovista!
Testamentti kipusi kesäkuun (1926) täysistunnon esityslistalle, jossa käsiteltiin puhtaasti taloudellisia kysymyksiä niin kiihkeästi, että korkeimman talousneuvoston VSNH:n puheenjohtaja Dzerzhinski kuoli eikä siitä syystä voinut todistaa Trotskille, Zinojeville, Kameneville miten teollisuutta on kehitettävä. Ja sitten seurasi hirvittävä syytös Trotskin taholta Stalinia kohtaan. Politbyroon kokouksessa hän ilmoitti, että Stalin on ”puolueen ja vallankumouksen haudankaivaja”.Trotski osoittautui visionää- riksi,ymmärtämättä tosin kuinka syvälle tulevaisuuteen loi katseensa.Stalin ei tuolloin vielä ajatellut, että puolue on aikansa elänyt ja että vallankumous on päättynyt. Hän arveli vallankumoukselle maassamme löytyvän tukea,jos ei Intiassa niin ehdottomas- ti Kiinassa. Sitäkin suuremmalla syyllä hänen oli pakko vastata Trotskille. Ja vasta-tessaan hän käytti testamenttia puhuen siitä kuinka Lenin kirjoitti Trotskista. Siitä hetkestä lähtien testamentti muuttui patukaksi, jolla niin Zinovjev. Trotski, Stalin kuin Rykov löivät toisiaan päähän.
Lokakuussa 1926 Trotski,Zinoviev joutuivat politbyroon ulkopuolelle.He aloittivat sen, mitä on hyvin vääristelty tv-sarjassa ”Leninin testamentti” valmistautumisen jos ei kansannousuun niin ainakin laajamittaiseen liikehdintään puolueessa ja maassa. Trotski esiintyi kannattajineen moskovalaisissa tehtaissa ja rautateillä.Zinojev Lenin- gradin suurimmissa tehtaissa, muun muassa Putilovin tehtaalla, yrittäen nostaa jou- kot puolelleen. Yrittäessään johdon vaihtamista he päästivät liikkeelle huhun,että Ry- kov ollaan muka valmiita hyväksymään pääsihteeriksi, työntäen tällä tavoin Stalinin yhteen Buharinin, Rykovin ja Tomskin kanssa. Pelko ei levinnyt ainoastaan politby-rooseen vaan laajemmalle johtotasolle ja se johti siihen, että vuoden 1926 joulukuun lopulla Stalin suutuspäissään kirjoitti eroilmoituksensa.
Silloin hänellä ei ollut sitä merkitystä, mikä hänelle nykyään annetaan. Hän ei ollut vielä laajasti tunnettu puolueessa. Hän ei ymmärtänyt, miksi Zinojevin ja Rykovin vä- linen tappelu johti hänen,Stalinin ajojahtiin.Ja kuten minä arvelen hänen inhimillises- ti päättäneen: menkää te kaikki jonnekin kauemmaksi, kyllästytätte minua omilla rii- doillanne. Ei saa loputtomasti taistelusitaateilla kätkeä tärkeintä, maamme taloudellisia ongelmia.
Talous ja vainot
Täysistunto ei hyväksynyt Stalinin eroa, ja hän joutui tahtomattaan siksi keskustalai- seksi,jonka oli puolustettava juuri keskisuuntaa.Kyllä,teollistaminen, mutta ulkomaan- kaupan kustannuksella. Eli toisaalta trotskilaiset vaativat nopeata teollistamista ja toi-saalta oikeistolaiset vaativat olemaan koskematta talonpoikiin. Tulevaisuus osoitti, et-tä tällaiset tarpeettomat kompromissit eivät johtaneet hyvään. Kuka olisi voinut loka-kuussa 1928 kuvitella, jolloin alettiin toteuttaa ensimmäistä viisivuotissuunnitelmaa, että vuoden päästä puhkeaisi maailmanlaajuinen kriisi eikä kukaan tulisi ostamaan mitään vaan pyrkisi vain myymään. Ja tämä oli silloin kun olimme korviamme myöten veloissa, koska kaikki mitä rakensimme ensimmäisellä viisivuotiskaudella rakennettiin velalla. Gorkin autotehdas ostettiin Fordilta, Stalingradin ja Tseljabinskin tarktoriteh-taat myös amerikkalaisilta, Rostselmash.. Mitä oli tehtävä, hylättävä se mitä oli alettu rakentaa vai jatkaa? Päätimme jatkaa. Minkä kustannuksella? Ja silloin ilmaantuivat domzakit, vankientalot, millä nimellä 1920-luvulla kutsuttiin vankiloita, joissa vankila-kundeja uudelleen kasvatettiin.Päätimme laittaa heidät töihin. Minne? Ennen kaikkea puunkorjuuseen.Miksi? Siksi,että puutavara oli yksi tärkeimmistä vientiartikkeleistam- me, koska kriisi ei myllertänyt Iso-Britanniassa ja sille oli tarpeen puutavara. Metsän-hakkuu maksoi pikkurahoja, mutta saimme saimme siitä valuuttaa velkojen maksuun. Silloin päätettiin Jagodan aloitteesta käyttää vankeja normaalina työvoimana. Stali-nin kanava -kirjassa on kirjoitettu Belomorskin – Baltian kanavan rakentamisesta (mutta haluan muistuttaa kaikille, että 90 prosenttia heistä oli rikollisia: murhamiehiä, roistoja, raiskaajia, varkaita, niitä joilla ei ollut politiikan kanssa mitään tekemistä). Ja tällä tavalla ikään kuin selvittäisiin siitä kauheasta taloudellisesta tilanteesta, jossa olimme.
Lisäksi politbyroon jäsenet näkivät olevan selvää,että kapitalistimaiden agressio Neu- vostoliittoa vastaan lisääntyy.Vuonna 1930 paavi kutsui avoimesti koko maailmaa ris-tiretkelle epärehellisiä bolshevikkeja vastaan eikä ollut varmuutta pystymmekö torju-maan uuden intervention. Näin ollen teollistamisen tarve voimistui. Mutta siitä syntyi noidankehä. Taitamattomia työläisiä rekrytoitiin tehtaiden, metallurgisten kombinaat- tien rakentamiseen. Hieman opittuaan heidät laitettiin kuljettimille ja martinuuneihin. Tietenkin he heti rikkoivat siellä kaiken.Ei siksi,että olisivat halunneet vaan siksi ettei- vät osanneet, koska ei ollut kokemusta. Ja silloin normaalit virheet muuttuivat ikään kuin vastavallankumoukselliseksi rikollisuudeksi. Stalingradin traktoritehdas valmisti kolme traktoria ja suljettiin vuodeksi. Kuznetskin metallurginen käynnistettiin, edusta-jakokoukselle laadittiin toimintakertomus, mutta vielä viisi vuotta sen ilmoitettiin saa-vuttaneen puolet masuuniin normista. Ja tämä siitä syystä, että ensimmäistä viisivuo- tissuunnitelmaa oli vuonna 1930 korjattu lähes sata kertaa.Tänään kukaan ei muista, että ensimmäisellä viisivuotiskaudella meidän olisi pitänyt rakentaa Leningradin auto-tehdas, monia suuria rakennustyömaita kuten Volga-Don kanavan, Baikal-Amurin rautatien olisi pitänyt tulla toisella viisivuotiskaudella. Kaikki nämä vaikeudet, kuten minä näen, johtivat meillä silloin valtaistuimelle päässeisiin kauheisiin julmuuksiin.
Tällä en tarkoita pelkästään joukkovainoja enkä Gulag -järjestelmän käyttämistä työ- voimana. Toistan vielä kerran,meidän täytyy pitää tiukasti mielessä,että vähintään 90 prosenttia vangeista oli tavallisia rikollisia. Älkää unohtako, että sisällissota kääntyi, kaiken muun lisäksi valtavaksi määräksi huollottomia lapsia, jotka olivat jääneet ilman omaa perhettä. Katulasten ympäristö, sen näemme myös tänään, tuottaa rikollisia.
Äskettäin näin televisiosta tarinan,miten jollakin leirillä Sverdlovskin alueella 19-vuo- tiaita rikollisia opetetaan lukemaan ja kirjoittamaan. Tätä ennen he eivät ole koskaan opiskelleet. Entä silloin, 1920- luvulla ja 1930-luvun alussa?
Ja miten menetellä näiden rikollisten kanssa? En ole ihmisoikeusaktivisti enkä itke sellaisten ihmisten kohtaloille, joiden harteilla on neljä tappoa tai viisi raiskausta. Mi- nulle he ovat mennyttä miestä.Mutta miten menetellä näiden yhteiskunnan hylkiöiden kanssa? Italiassa on mafia, Yhdysvalloissa on mafia, siellä lusii rikoksista satoja tuhansia, se kaikki on normaalia, se on demokratiaa.
- Mutta meillä on pantu istumaan anekdoottien ja surullisen kuuluisien "tähkästen" takia.
- Mutta kaikki unohtavat, että vuonna 1936 kaikki ”tähkästen” takia istuneet (yli 800 tuhatta ihmistä, lähes miljoona) vapautettiin ja heille palautettiin kansalaisoikeudet mukaan lukien ääni- ja vaalioikeus. Ja tässä en voi olla muistuttamatta yhden, koko elämänsä Istran kylän lähellä asuneen vanhan naisen sanoja: "On tarpeen kaivaa ylös Stalin ja laittaa valtaan”. Leukani loksahtivat. "Miksi?" Hän sanoi: "Ennen tiesim- me,että istuit otettuasi kolhoosin pellolta porkkanan.Vaikka emme koskaan sulkeneet talojen ovia, meillä ei ollut varkauksia eikä ryöstöjä. ”Nykyään kaikki on sallittua, sitä hän tarkoitti. Ymmärtänette,etteivät kaikki ihmiset ole kypsiä siihen,etteivät varastaisi silloin kun on mahdollista varastaa. Ihmisemme on vielä kokematon yhteiskunnalli-sessa elämässä,hän ei voi mennä ohi jos jotain lojuu huonosti,hän tarvitsee vanhem- man, kasvattajan kättä. Muistakaa vuoden 1215 Suuri Magna Carta, joka oli demo- kratian alkuna Englannissa. Heille se oli tarpeen 600 vuotta, mutta me haluamme kaikki yhdessä päivässä.
Tämä malja
Ja tässä kohtaa alan ymmärtää, kuinka Stalin ei halunnut ottaa itselleen sitä roolia, joka väistämättä johtaa siihen, että monet tulevat kiroamaan hänet,eivät kaikki, mutta monet. Hän kirjoitti kahdesti täysistunnolle eroilmoituksensa: en voi hoitaa tehtävää, en jaksa enää.Tässä on jotain vastaavaa Kristuksen sanojen kanssa,kun hän pyytää Jumalaa ottamaan pois tämän maljan. Jos olisin kirjailija, kirjoittaisin romaanin juuri tästä mielleyhtymästä, kun henkilö tajuaa, että on menossa ristiinnaulittavaksi, turmioon, rikoksiin, mutta sen vuoksi, että toisilla olisi sitten paremmin.
Anteeksi, minua järkyttää tällainen vertaus..
- Eikö Bulgakovin "Master i Margarita" romaani järkyttänyt teitä, kun vuonna 1969 luitte ensimmäisen osan Moskova -aikakauslehdessä?
Se on toinen aihe, vaikka on myönnettävä, että Stalin pelasti Bulgakovin,kun rappov- tsyt (1) vaativat rankaisutoimia häntä vastaan, toisaalta, Bulgakov ei vuodattanut katkeria kyyneleitä kun Zinovjev, Buharin ja muut "tosi leninistit" tuomittiin.
(1. RAPP – Venäjän proletaarikirjailijoiden liitto, ven. РАПП - Российская ассосияция пролетарских писателей)
- Stalin ymmärsi meitä ja teitä paremmin, että on mahdotonta kymmenessä tai kah- dessakymmenessä vuodessa luoda rikas maa. "Demokraatit" ovat 20 vuotta luvan- neet meille ylellisyyttä. Ja silloin 20 vuoden aikana pystyimme saavuttamaan paljon-laisesti. Ja olisimme saavuttaneet enemmänkin, jos ei olisi ollut sotaa. Joten kuka on syyllinen, että meidän piti muuttaa juuri rakennetut traktoritehtaat valmistamaan panssarivaunuja. Amerikkalaisten oli hyvä olla, maahan ei pudonnut yhtään pommia.
Mutta siitä huolimatta omat japanilaiset siirrettiin Pearl Harbourin jälkeen autiomaa- han 24:ssä tunnissa. Alaskaan ei siirretty, se olisi ollut kallista, hankalaa ja siinä olisi ollut oma hommansa. Yksinkertaisempaa heidät oli siirtää länsirannikolta suoraan autiomaahan, missä monet heistä myös kuolivat. Miksiköhän tänään ei syytetä Rooseveltia tästä kauheasta rikoksesta?
Politbyroon erityiskansioiden vuosilta 1925-1927 punaisena lankana oli Pohjois-Os- setian, Ingusian, Tsetsenian ja Dagestanin aseistariisuminen. Olemme unohtaneet, että 1920-luvulla öljykenttien palkanmaksupäivänä tsetseenit laskeutuivat ratsurivis- tönä Grosnyyn ja veivät mukanaan työläisten palkkojen maksuun tarkoitetut rahat. No, he olivat tottuneet elämään niin! Mitä luulette, kuinka monta vuosisataa tarvitaan, että oppii yhteiskunnallisesti hyödylliseen työhön. Luultavasti enemmän kuin yhden sukupolven.
Miten olisi,jos maan Euroopan puoleisen osan hedelmällinen maa annettaisiin talon- pojille, niin parhaassa tapauksessa sitä riittäisi 5-6 hehtaaria jokaiselle. Voiko silloin harjoittaa tavarataloutta, toisin sanoen tuottaa itselleen ja myyntiin? Kuka on syylli-nen, että olemme pohjoinen maa ja meillä on Tulasta alkaen sellaista maata joka ei anna mitään, että hedelmällistä maata on vain Ukrainassa ja Pohjois-Kaukasiassa. Ja jos mennään siihen,että kaikille talonpojille jaetaan tuotantoon välttämätön määrä maata amerikkalaisen farmin normin mukaan, meidän pitäisi häätää yhdeksän kym- menestä kylien talonpojasta. Minne? Onko työpaikkoja? Jos on, missä he asuvat? Tällainen tilanne on tänään, mutta se oli sata kertaa huonompi ensimmäisellä viisivuotiskaudella.
- Ja näette siinä syyn vankityöimperiumi Gulagin ilmaantumiselle?
- Mitään ei oteta tyhjästä. Vankileirejä oli USA:ssa,Englannissa ja Ranskassa. Rans- kalaisilla oli pakkotyöleiri Etelä-Amerikassa, Ranskan Guinea. Se leiri oli meidän Ko- lymaa pelottavampi, vaikka siellä ei paleltunut, niin siellä oli soita, malariaa, myrkylli- siä käärmeitä, alligaattoreita ja Jumala tietää mitä vielä, ihmiset kuolivat siellä muuta- man kuukauden jälkeen. Kaikissa maissa oli omat ”gulaginsa”, mutta missään ei yksinkertaisesti ollut Siperiaa, missä talvea on 12 kuukautta ja loput kesää. Kuka loi tämän ilmaston, tämä jäätyneen mantereen - Lenin, Stalin, Jagoda? Mitä on tehtävä, jos on tarpeen kaivaa tinaa, jota ilman teollisuus ei tule toimeen ja tinaa on Kolguevin saarella, mutta Kolguevin saari sijaitsee Barentsin ja Karan merellä, missä on puoli vuotta yötä ja puolivuotta päivää, ja kesällä lämpötila ei ole yli plus kolmea astetta?
.. Kukaan ei mene sinne vapaaehtoisesti ...
- Joten te olette sitä mieltä, ettei ollut vaihtoehtoja kuin valtavat uhraukset tai vielä verrattomasti suuremmat uhraukset?
- Tietysti. Ja ihmiset ymmärsivät tämän, he itse menivät puutteeseen,kieltäytyivät itse paljosta, ymmärtäen, että jos se ei ollut tarpeen heille itselleen niin heidän lapsilleen. Ennen sotaa vallitsi toden teolla suuri innostus ensimmäisten viisivuotiskausien vuosina.
- Hyvin laajalle on levinnyt sellainen mielipide, että Stalin oli patologisesti brutaali ja pyrki maanisesti valtaan.
- Tätä näkemystä levitti aktiivisesti Hrushtshev.Hän joka tarkalleen ”pyrki maanisesti” valtaan. Mitä julmuuteen tulee, niin Vallankumouksellisen sotilasneuvoston puheen-johtajan Trotskin julmuudet, desimaatio Puna-armeijassa, kasakoiden kansanmurha, papiston rankaiseminen,panttivankien teloitukset (joukossa lapsia) koskettivat miljoo- nia. Trotskin ideologinen seuraaja, maailman vallankumouksen taistelija Hruštšev oli yksi tärkeimmistä joukkovainojen alullepanijoista 1930-luvulla. Tunnusomainen tosi-asia: heinäkuussa 1937 "kallis Nikita Sergejevitš" pyysi omissa käsissäni pitämässäni sähkeessään NKVD:ta antamaan hänelle oikeuden teloittaa vielä 8500 moskovalais-ta, mutta jopa Jezhov piti tarpeellisena supistaa tätä lukumäärää viiteen tuhanteen.
Ennen ja jälkeen Stalinia maata johtivat kansalaissodan kokeneet, eittämättä julmat ihmiset. Heidän hallitsemisensa tulos on toinen asia. Ja tässä en voi olla toistamatta Churchillin sanoja "Stalin otti vastaan puisella auralla varustetun Venäjän ja jätti jäl- keensä atomipommilla varustetun. Tämä historiallinen tie kesti yhteensä kaksi vuosi- kymmentä, pitäen sisällään maamme käymän Isänmaallisen sodan.
"Meikäläiset tulivat"
- Olette käsitelleet uskon ja uskonnon kysymystä ...
- Ei Stalin eivätkä hänen toverinsa esiintyneet koskaan sinänsä uskontoa vastaan to-teuttaessaan maamme suunnan muuttamista normaaliksi teolliseksi suurvallaksi. He olivat vakaasti sitä mieltä, että uskonto on kunkin henkilön yksityisasia. Ja Stalinin ai-kaan ketään ei koskaan vangittu pelkästään sen takia, että oli uskovainen, kristitty, buddhalainen, jehovalainen tai muhamettilainen. Bolshevikit kyllä taistelivat 1920- ja 1930-luvuilla,mutta eivät niinkään voimakkaasti siihen verrattuna mitä sitten Hruštšev teki. Stalin alkoi vuonna 1943 palauttaa Venäjän ortodoksisen kirkon rakenteen, johdossa patriarkka.
Miksi?
- Kansallisen suuntauksen vahvistamiseksi.Stalin alkoi vuonna 1934 luopua kommu- nistisista doktriineista, jolloin maa hänen esityksestään liittyi Kansainliittoon, siihen Kansainliittoon, jota hän itse vielä vuonna 1929 kutsui helvetin sikiöksi. Sitten hän meni allekirjoittamaan Ententen muodostamisen mallina olleen antisaksalaisen sopi-muksen Pariisin ja Prahan kanssa.Sitten,vuonna 1935 alkoi Kominterin tosiasiallinen lakkauttaminen ja sen korvaaminen pian Ranskassa ja Espanjassa voittaneilla kan-sanrintamilla. Kaikille kommunistipuolueille oli esitetty, että jos haluatte mennä halli-tukseen ja saada valtaa niin toimikaa normaalein parlamentaarisin keinoin.Se oli erit- täin tärkeää. Stalin palautti myös olkalaatat ja henkilökohtaiset sotilasarvot armeijas-sa ja kirkon hierarkian. Hän tajusi, ettei kansalta saanut kieltää kansallisen ylpeyden tunnetta.Tässä anekdootti vuoden 1943 alusta.Vanha tsaarin armeijan kenraali meni aamulla ikkunaan, katsoi ulos, missä pojat marssivat olkalaatoissaan ja huusi vaimolle: "Masha, Masha, tule nopeasti, meikäläiset tulivat!"
Stalin otti suuren askeleen oikealle ja valkokaartilaisten leiri otti silloin askelia Stalinia kohti. Pavel Miljukov,joka oli kadettien johtaja ja käytännössä muodostetun Valkoisen liikkeen henkilö,kirjoitti 23.kesäkuuta 1941 ”Viimeiset uutiset” -sanomalehden pääkir-joituksessa, että tästä lähtien kaikkien venäläisten emigranttien täytyy tukea Neuvos-toliittoa ja Stalinia, sillä ”jos emme tee näin, me luovumme kansalaissodan ajan henkilökohtaisista ihanteista.” Sinä päivänä kun Merezhkovski ja Gippius lähettivät onnittelusähkeen Hitlerille, kaikki venäläiset emigrantit lakkasivat tervehtimästä heitä.
- Ja tuhansia teloitettuja Krasnovin kasakoita? Ja miljoonia saksalaisilta keskitysleireiltä Gulageihin siirrettyjä sotavankeja?
- Tässä olemme taas hyvin hataralla, olettamusten ja legendojen pohjalla. Puheena olevat kasakat kantoivat saksalaisia univormuja, tuhosivat Jugoslaviassa partisaane-ja,taistelivat liittolaisina Ranskassa silloin heidät oli sinne passitettu. Se oli saksalais-ten, natsien muodostama joukko,kuten virolainen ja latvialainen SS-divisioona. Kras- novin kasakat taistelivat isänmaatamme vastaan,heitäkö pitäisi sääliä? Ranskalaiset eivät pelänneet tuomita Petainia sen vuoksi, että hän allekirjoitti saksalaisten kanssa rauhan ja että hänestä tuli Ranskan valtion johtaja Berliinin suojeluksessa. He kielsi-vät työskentelyn joksikin aikaa Сoсo Chanelilta, koska hän asui avosuhteessa SS-miehen kanssa, he kielsivät Edith Piafia esiintymästä, koska hän lauloi saksalaisille..
Mitä tulee sotavankeihimme jotka joutuivat Gulagille. Se on jälleen pitkälti sepitettyä. Muistutan teitä, että Englannissa vuodesta 1940 lähtien, Dungerquen jälkeen, kuka tahansa mantereelta saarelle paennut joutui tarkastusleirille,jossa häntä pidettiin päi- vä, kuukausi, vuosi tai muutama vuosi,kunnes oli tarkastettu,että oliko hän saksalais- ten lähettämä. Näin toimivat englantilaiset. Meillä oli samoin.Tarkastimme sotavangit olivatko he olleet vlasovilaisessa armeijassa, olivatko he työskennelleet saksalaisissa tehtaissa vai olivatko he kieltäytyneet siitä ja muusta keskitysleireillä ollessaan. Tarkastuksen jälkeen heitä joko rangaistiin tai vapautettiin.
Muistelmia tulevaisuudesta
- Minkälaisia johtopäätöksiä maallemme voidaan tehdä teille avautuneista politbyroon erikoiskansioista?
- Toivon, että mennyt ehkä opettaa meidän vallanpitäjiä joskus ja he lakkaavat käyt- täytymästä kuin lapsi joka ajattelee, että täällä voidaan tänään ottaa käyttöön demo- kratia. Sitä ei ole koskaan ollut missään eikä tule koskaan olemaan.Yhdessä päiväs- sä ei voida rakentaa kapitalismia. Kolmessa päivässä ei voida luoda keskiluokkaa. Jostakin syystä meillä unohdetaan,että kaikkialla maailmassa keskiluokkaa ovat lää- kärit, juristit, professorit. Meillä keskiluokaksi ymmärretään katukauppiaat, jollaisina kaikkialla maailmassa toimivat ensimmäisinä kuukausina johonkin maahan tulleet maahanmuuttajat. Se ei ole keskiluokkaa. Meillä toimitaan koko ajan pääasiassa kol- mella tasolla, mutta tärkein jätetään unholaan. Nykypäivänä tiede on pääasia. Ilman tiedettä ei ole koulutusta, ei terveydenhuoltoa,ei puolustusta, ei mitään. Meillä atomi-fysiikan-matemaattistentieteiden tohtorille maksetaan saman verran kuin Tiedeminis-teriön siivoojalle. Ja ministeri Fursenko tietää tämän erinomaisesti. 1930-luvun käsit-teiden mukaan hän on kansan vihollinen, koska tuhotessaan tieteen hän tuhoaa maan tulevaisuuden.
Virkamiehet.Heitä on tänään paljon enemmän kuin puolueen ja hallituksen virkamie- hiä Neuvostoliitossa yhteensä. Meidän on toimittava,kuten toimittiin vuonna 1926, jolloin virkamiehistöä vähennettiin kymmenesosalla ja antaa erotus eläkkeiden mak-suun. Tämä kaikki on mahdollista tehdä yhdessä päivässä. Meidän on ajateltava maata ja sen kansaa eikä oligarkkeja.Meillä puhutaan mielellään Solovetskin kivestä. Mutta miksi "memorialistit" eivät kysy millä tavoin ja miksi vankityöllä luotu Norilskin kombinaatti on tullut yhden ihmisen omistukseen? Ostiko hän siellä kuolleiden luut? Ja kuinka hänestä tuli Gulagin sylikummi? Ja Abramovits Chukotkalla on myös syli-kummi. Meillä on siis vain muutettu Gulagin muotoa,ennen oli leirit ja nyt on oligarkit?
Minulle Gulagin kokemus on äärimmäisen kielteinen. Mutta olisiko silloin voinut tehdä toisin. En tiedä, en ollut silloin vallassa. Mutta humanistina en yksinkertaisesti voi käsittää niitä kuten en humanistina voi käsittää myöskään oligarkeja, jotka ovat vaihtaneet itsensä leirien päälliköiksi.
- Muodostuu vaikutelma, että olette kiihkeä Stalinin kehuja?
- Ei sinnepäinkään. En ole yhdessäkään kirjassani, en yhdessäkään artikkelissani, en yhdessäkään lauseessani ole ylistänyt Stalinia. Minulle hän on vain historiallinen henkilöhahmo ja ammattilaisena minun täytyy antaa ehdottoman objektiivinen kuva tästä ihmisestä, mikä oli hänen politiikkansa ja miten hän yritti sitä toteuttaa. En ole syyllinen siihen, että se on ristiriidassa vastakkaisten suuntausten, stalinismin ja antistalinismin kanssa. En siedä kumpiakaan.
Julkaistu 21.5.2014
https://www.rt.com/news/russian-archives-stalin-mironenko
" “Stalin largely determined USSR victory in WWII” – Russian State Archive boss
Published time: 1 Sep, 2010 06:40 
Venäjän Valtionaarkiston johtaja Sergei Mironenko, 1010.
The secrets and facts hidden within the archives of most countries are tempting to both historians and conspiracy theorists alike. Russia’s State Archives are perhaps the most fascinating in the world, revealing key moments of recent history, ranging from the Second World War and the Stalin era, to the current rise of neo-Nazism in the Baltic States.
RT: Mr. Mironenko, thank you so much for joining us and talking to us. Now, yet another anniversary of the Second World War is upon us. Do you think that perhaps revealing more documents from the archives will end the debate of who started the war, who is to blame, is there anyone who is more responsible, and could anything have gone differently?
Sergey Mironenko: There are two questions here. First, I am thoroughly convinced that the more documents are declassified,especially those related to events that date more than 50 year back, the more clearly and fully history will be able to answer the question. Now the second question, about whether the arguments will stop. No, they will not. Unfortunately, there are people who will stick to their point of view in spite of obvious facts. That, however, is a matter of belief, not scientific knowledge.
If we are talking about scientific knowledge,then,of course, knowing everything about a historical event takes having full access to historical sources.
RT: The Soviet side of course played a key role in defeating the Nazis. Do you think that Stalin and the cult of personality had a lot of influence on that fact?
SM: Well,indeed,the Eastern Front played the decisive role in WWII and in the Great Patriotic War as well.I am very glad we opened an exhibition in Cannes this year, de- voted to the Great Patriotic War. As far as I know, the exhibition has been a great success. The role of Stalin? Yes, sure, Stalin was head of the Council of Ministers and chaired the State Defense Committee. He coordinated and managed all military operations throughout the Great Patriotic War. Let's face it, though, the Molotov-Rib-bentrop Pact – whatever one might think of it – postponed the beginning of the war, yet at the time gave Germany the time to mobilize Europe's economy.Sadly,we was- ted that time instead of preparing. We could have been better prepared for the war. Stalin did not believe Hitler would ever attack the USSR. Recent publications confirm that 100%.
Just take the report of State Security Minister Merkulov as of June 17, 1941, quoting a source in the Luftwaffe General Staff as saying that “War will begin in five days". It is only now that we know of Stalin's facsimile resolution that said “Comrade Merku-lov, why don’t you tell that ‘source’ to piss off? It's not a source or informer; it's a mis-informer". Five days before the beginning of the war, Stalin still couldn’t believe it would begin. This, I think, explains the depression that he went through in the first week of the war,not even appearing in the Kremlin.When top Soviet officials came to him because they couldn’t imagine setting up a defense without Stalin, he thought they came to arrest him. He uttered his famous phrase, “Lenin left us a great empire, and we f***ed it all up.” Finally, after all, Stalin managed to brace himself and to lead the country in its defense. And his role in the Great Patriotic War cannot be crossed out.
RT: We have a whole period of time in this country that basically carries Stalin’s name, and today many almost draw a parallel between Stalinism and neo-Nazism. Do you think it’s a justified comparison?
SM: Why neo-Nazism? I think it is “Nazism”, isn’t it? Well, the comparison is quite appropriate in my opinion. It is not by chance that the ruling party in the fascist Ger-many was called the National-socialist party. In the Soviet times, if you remember, it was called “National-Socialistic”,as it was somewhat awkward to use the word “socia- lism” in the name of a fascist party. There are many parallels. Let's face it,Stalin liked Hitler. He liked his way of getting down with his political opponents. Anastas Mikoyan would tell this story: after that night when Hitler did away with his comrade Rohm, Stalin came to a session of Politburo and said, “That's the way to deal with political enemies!” According to Mikoyan, a dead silence fell in the room as everybody realized what he meant. That, however, is largely the job of historians – to compare those two regimes and figure out what was similar and what was different.
I can say, for example, that comparing Soviet and Nazi concentration camps is an incorrect thing to do, because Soviet camps were not extermination camps, while the Nazi ones were. Well, yes, perhaps more people died in the Soviet camps than in Nazi ones, but extermination wasn’t the goal of Soviet camps.
RT: For many people of the older generation there is a difference in how they react to Stalin. Some believe that he is a hero that won the Soviet Union’s victory in the Second World War, for others he is a tyrant and a despot. Do you think that one of those definitions is more justified than the other?
SM: Well, you know, people are prone to seeking simple answers to very complica-ted questions. Unfortunately, life is always far more complicated than that. Of course, who would accept the heinous atrocities perpetrated by Stalin? I think nobody in their right mind could do that.
At the same time, we can’t deny that Stalin was at the helm of the Soviet Union in those tough times,and it was he who largely determined our victory. The most impor- tant thing is for people to know the truth. Let me give you a small but telling example. Moscow Mayor Yury Luzhkov was yearning to decorate Moscow streets with Stalin posters in the 65th anniversary of the Victory in World War II.
I think it would be good for him to know that it was Stalin who abolished the Victory Day celebrations in 1947. It was Stalin who issued a decree according to which May 9 ceased to be a holiday. It was him as well who, several months earlier, had can-celled payments for war decorations received by war veterans. Writer Daniil Granin, who I had a chance to talk to, remembered very well what a great insult that was to the veterans. Just why Stalin did that is clear, however. He wanted to make it clear to the victors who had walked across the Western Europe and returned to Russia, “Just keep in mind guys that you are not the main heroes. After you came back to a poverty-stricken country from Western countries, don’t think much about it.”
RT: Many countries in Eastern Europe specifically and many countries in the West now try to rewrite history and change the way their governments and their populations view the Second World War, Russia’s role in it and the historical consequences of that. Why do you think that is and what could be done to stop this?
SM:It is difficult for me to answer this question.There is only one history,but there are quite a few interpretations. The 20th century saw several serious attempts to rewrite history. At first, everything that had happened before 1917 was portrayed as horrible and terrible, then, as film director Stanislav Govorukhin shows in his famous film “A Russia That We Have Lost”, everything became wonderful and remarkable. Sadly, but this has little to do with science. It is related to politics. These are political games, so to speak, if the right term is to be used. But how can we overcome this trend?
I am sure that there is only one way, and that is through joint work by historians from many countries.They should sit down at one table.They should prepare joint publica- tions and try to find points of convergence rather than points of difference. I believe that joint efforts are the right way to help both sides to overcome their delusions.
RT: One of those countries is,as we know, Estonia. It has recently taken down a mo- nument dedicated to Soviet war veterans saying that it symbolized the era of Soviet occupation and is, therefore, not in line with modern policy of independent Estonia. Do you believe that argument or do you think that it’s once again politics meddling in history?
SM: Undoubtedly, it was a political action. But I would like to express my personal point of view on that subject. I think that the Russian leadership made a mistake in reacting to that incident. A Russian delegation should have gone to Estonia. After all, there is nothing terrible in the fact of removing, with all military honors, the remains of Soviet soldiers from the central square and reburying them at a military memorial. I think that it would have been much better for Russia and its international image if it had taken part in that ceremony while remaining committed, in principle, to its stance on World War II.
RT: Staying with Estonia, it has seen recently a lot of neo-Nazi organizations and movements sprouting up. I have been there and I have seen many of their gathe-rings. They get a lot more attention and public sponsoring than the war veterans movements that exist in that same country. Does that signify a rebirth of fascism in that country?
SM: Well, you know, I cannot say whether it is on the rise or not. The marches of the former Waffen-SS members and all neo-Nazis are deeply disconcerting to me. As a person and citizen, I am greatly outraged by this, and it cannot be otherwise. I would like to repeat that the employees of the State Archives of the Russian Federation in cooperation with other foundations, that have recently emerged, have published se-veral collections of documents, exposing the atrocities committed by those SS units in Estonia and other Baltic States. It would also be wrong to forget that. "
https://www.rferl.org/a/mironenko-state-archive-chief-removed-from-post-panfilov-legend/27619460.html
Stalinin testamentti:
https://stopnews.online/195-zaveshhanie-stalina-kto-dolzhen-byl-stat-preemnikom/
Завещание Сталина: кто должен был стать преемником
Сталин, подобно Ленину,незадолго до смерти тоже написал своего рода поли- тическое завещание.Да вот только эпигоны вождя скрыли это завещание от народа. Ведь там указывалось имя преемника, рекомендовались новые назна-чения на высокие посты и давалась нелицеприятная характеристика тех, кто был рядом со Сталиным в последние годы.
В ночь с 28 февраля на 1 марта Сталин долго беседовал на своей даче в Кун-цево с четвёркой наиболее приближённых к нему в тот момент и влиятельных лиц в стране — Берией, Маленковым, Булганиным и Хрущёвым. О чём они го-ворили - неизвестно.На вечер 1 марта Сталин пригласил всех четверых к себе на домашний обед, где к ним должны были присоединиться его дети Светлана и Василий. Обеда не состоялось. Пойдя спать после четырёх часов утра, Сталин больше не очнулся. В бессознательном состоянии вождя обнаружили только вечером 1 марта.
Многие историки рассматривают отставку Сталина на XIX съезде как созна-тельную провокацию, но вряд ли это было на самом деле так. Ещё в 1951 году Сталин начал передавать часть полномочий приближённым. В частности, он снабдил Берию, Маленкова и Булганина факсимиле своей подписи для про-ставления на официальных документах. Очевидно, что Сталину было всё тя-желее совмещать пост председателя Совета Министров с должностью перво-го секретаря партии. Надо иметь ввиду, что пост Предсовмина считался тогда наивысшим, и его-то Сталин не собирался оставлять.
Скорее всего, ближе к истине те историки,которые считают, что Сталин ещё при жизни готовил разделение высших партийных и советских постов и уже подбирал преемника на должность первого секретаря ЦК. Называют даже его имя — бывший первый секретарь ЦК КП Белоруссии П.К. Пономаренко, но это остаётся в области гипотез. Попытка открыто, на съезде, провести такое разделение власти не удалась из-за созданной самим же Сталиным атмосфе-ры страха и лизоблюдства в верхах. Тогда, вероятно, вождь решил сообщить о предстоящих изменениях в узком кругу приближённых и своей семьи.
Далее уже идут догадки чистой воды. Не исключено, что в беседе под утро 1 марта Сталин сообщил упомянутой четвёрке деятелей, кого хочет видеть вместо себя на руководящих постах. Возможно, кому-то из них это не понра-вилось, и эти деятели решили ускорить смерть вождя. То, что Сталину «помог-ли» отправиться на тот свет — излюбленный сюжет многих писаний на эту тему, хотя данная версия вряд ли вообще может быть доказана.
Обращает на себя внимание,что рассказы о «политическом завещании» Стали- на, которому не дали осуществиться его недостойные эпигоны, начали распро- страняться с начала 1990-х гг. Подоплека всех этих версий совершенно про-зрачна: крушение СССР и социализма есть результат вражеского заговора. А вот если бы не сошли со сталинских принципов (что первым сделал ещё Хру- щёв), то был бы у нас по сей день великий и могучий Союз. Сюжет этих легенд также стар, как мир: добрый царь и злые бояре. В этом же ключе — и другие легенды про «неосуществлённые демократические планы» Сталина: альтернативные выборы в Верховный Совет и т.п.
Как мы видели, нет ничего невозможного в том, что Сталин действительно имел в начале 1953 года какие-то конкретные планы перемещений и назначе-ний в верхах на случай своей смерти, а может быть ещё и при жизни. Возмож-но, он оставил об этом какие-то записи и даже сообщил ближайшему окруже-нию. Однако вряд ли, обнаружив эти записи сейчас, мы нашли бы в них некую сокровенную мудрость. В этом убеждает содержание опубликованной части «Экономических проблем социализма» и свидетельства об её неопубликован-ном продолжении. Там Сталин предлагал в ближайшем будущем покончить с товарным производством и денежным расчётом, как несовместимыми с движе-нием к коммунизму, и перейти на натуральный продуктообмен. Нетрудно пред-ставить, к каким последствиям это привело бы в экономике СССР. Вряд ли «политическое завещание» Сталина, будь оно им написано, представляло бы собой панацею от гибели СССР.
Источник: lenta.ru
Kommentit