Sana yhdistetään usein liettuan sanaa kalti = takoa.

Liettuassa on kaksi kalti-verbiä: alevapainoinen kàlti (kala, kalo) = takoa, luoda, refleksiivi kaltis (kalasi) = tulla, puhjeta esiin, tulla luoduksi), kuoriutua (tipu), orastaa, sekä nousevapainoinen kãlti (kalia, kale) = kallistua (sivulle). Ne ovat samaa juurta kantaindoeuroopasta.

Fraenkelin Liettuan etymologinnen.

https://hameemmias.vuodatus.net/lue/2015/07/jorma-koivulehdon-suomen-arkkimuinaiset-kermaanilainat-3000-vuoden-takaa-ovat-humpuukia


Lithuanian: kálti = takoa

Etymology: 2. 'schmieden, hämmern',

kalejas = takoja, kálvis 'Schmied = seppä',
kalė'ti 'gefangen sein = joutua linnaan', bei Szyrwid (PS 2, 28, 26; 154, 23, Dict. s.v. więznię 'gefangen halten',

kalė'jimas, kalinỹs 'Gefängnis = vankeus',

kalinẽs auch 'Schmiedearbeit = sepäntyö' und 'Gefangener, Häftling = vanki',

kálvė 'Schmiede = paja',

káltas 'Mei­el = takorauta',

kalìnti 'hämmern = vasaroida, mit Hammer bearbeiten, stumpfsinnig auswendig lernen, einochsen = päntätä' (vgl. zur letzten Bed. poln. wkuwać lekcję 'eine Lektion einpauken' zu kuć 'hämmern'),

kãlinti 'gefangen halten = pitää vangittuna, einsperren',

kalsnóti 'ohne rechte Arbeitslust an etw. herumhämmern = vasaroida laiskasti' (zur Bildung s. Būga RFV 65, 309, vgl. auch weiter unten kulsnóti: kùlti),

kalíkštyti '(eine Sense) schärfen, dengeln = kallita = teroitta lyömällä kovasimella puolelta toiselle viikatetta ym. ',

káldinti, -inė'ti 'schmieden, schlagen, prügeln, prägen = hakata, takoa, ruoskia' und Kaus. 'schmieden lassen, schlagen lassen = taot(ut)taa',

kaldiniaĩ 'eiserne Fesseln = rautaiset astiat',

kalénti 'klappern = kalista´ (von Zähnen und vom Storchschnabel)',

pakalìkas in Bed. 'Keil = (rauta)kiila' (Gižai, Bez. Vilkaviškis, Skardžius ŽD 129),

lett. kālt 'schmieden, (be)schlagen',

kālvis 'Schmied',

kalva, -e 'Schmiede = paja',

lit. priekãlas, preu­. preicalis Voc. 517 'Ambo = alasin­',

calte 'margk' (Münzbez.) Grunau 35, kalopeilis 'Hackemesser' Voc. 369,

lit. kuõlas 'Pfahl =paalu' (cf. kuõlą kálti 'Pfahl einschlagen = hakata paalu maahan', Būga LM 4, 432),

ãpkala(s) '(Wagen)beschlag = hela, Glatteis' (s.s.v.).

Über nukalė'ti 'durch Entzug des Lichtes vernichten' usw. s.s.v. kalčỹs.



Lithuanian: "kãlti = kallistua (sivulle)"

Etymology: 1. (kaliù, kaliaũ) 'anlehnen = kallistua',

atkalti, ãtkaltìs, atkãltas, ãtkalta (Bezzenberger LF 97) '(Rücken)lehne = noja(ta)', ãtkalas, -ùs 'angelehnt = vino, sich stützend' und 'umgekehrt, entgegengesetzt = vastakkainen',

Adv. atkaliai 'entgegen = vastoin, im Gegensatz = päinvastoin, umgekehrt, andersei-tig, aufs neue' (Daukantas Būd. 1. 38. 60. 245, Neposübers. 183, Phadrusübers. 41), daneben atkalu (Daukantas Darb. 179, Märchen in LT 4, 21), atkaluonis 'adversarius' (Daukantas Neposübers. 134 = Epaminondas 5, 2),

lett. atkal(t) 'abermals, hinwiederum' (Būga Aist. st. 147, KS 132, Skardžius Z¹D 444, über das Lett. Endzelin FBR 20, 30).

Lit. pakalà, -ỹs, pakalas (Skardžius ŽD 443), lett. pakaļa 'Rückenteil, Rückseite, Hinterteil = takaosa, -puoli',

pakaļ, pakal 'hinterher = jäljestäpäin', als Präp. 'hinter, nach = jälkeen' (Endzelin Lat. predl.1, 180 ff., Lett. Gr. 516 ff., Latv. val. gr. 669 ff.),

atpakaļ 'zurµck = takaisin',

cf. ai. kát·aka- 'Bergabhang = vuorenjyrkänne' (mit t· aus lt, s. Fortunatov BB 6, 218, Hirt ebd. 24, 277),

got. wiljahal ei 'Parteilichkeit = puolueellisuus', huls 'hold, geneigt, gnädig',

ahd. heldan 'neigen = kallistaa, auf die Neige bringen',

halden 'sich neigen = kallistua, abschüssig sein',

aisl. hallr '(vorwärts) geneigt = etunoja',als Subst. 'Neigung, Senkung, Halde, Hügel', halla 'neigen, beugen, zu Ende gehen'. Mit Verallgemeinerung eines Nasalformans abg. kloniti 'neigen, beugen',

poklonú 'Verneigung, Anbetung' etc. (Berneker Wb.1, 522, Trautmann Wb. 114, Vasmer Wb.1, 572).

Ũber lit. pakalìkas 'Lakai, Diener' s.s.v.



https://rromanes.org/pub/alii/Smoczy%c5%84ski%20W.%20S%c5%82ownik%20etymologiczny%20j%c4%99zyka%20litewskiego.pdf?fbclid=IwAR009SSpGaFKP7ozLhryjFA7GXVCYNZEM0Eo96kwct3vE3v-BaX2vTZ5Vdc


kálti, kalù, kaliaũ (war. kalaũ, kóliau)

1. ʽkuć na kowadleʼ (kalu pinigus «biję, kuię pieniądze»),

2. ʽwbijać kółʼ (Kuolą reikia kalt, baslį best),

3. ʽobijać (deskami, listwami)ʼ,

4. ʽciosać, wykuwać (w kamieniu); okładać (kamieniem, marmurem)ʼ, 5. ʽwydrążać dłutemʼ,

6.ʽbić dziobemʼ, kalu snukiu «kluię»; ʽkłapać dziobem, klekotać (o bocianie)ʼ,

7. ʽo roślinie: zagłuszać cieniem inne roślinyʼ.

Odpowiednik łot. kalt, kaļu, kalu ʽkuć, bić, przybijać, pod-kuwaćʼ, gdzie praesens ma formację na -ia-, zgodną ze scs. koljǫ (inf. klati ʽzakłuwać, szlachtowaćʼ, por. stpol. kłóć, kolę ʽprzebijać czymś szpiczastym, dziurawićʼ), prowadzi do przypuszczenia, że pdg. lit. ma charakter quasiprymar-ny, czyli że ma za podstawę prs. iterati-vum *kaliōpie. *kolh2-éie-,inf. *kalyti (pwk.*kelh2- ʽbić, uderzaćʼ, LIV2350). Zastąpienie prs. *kaliō przez kalù znajduje paralelę w odnowieniu *bariu przez barù  (zob. bárti), *kasiu przez kasù (zob. kàsti) oraz *maliu przez malù(zob.málti). Inaczej LIV2, l.c.,gdzie kalùuznano za przekształcenie pie.osnowy redup- likowanej na SO, *ké-kolh2- C. Nawiązania ie.:gr. klā- ʽłamaćʼ: ἀπνθι ο ʽłamiącyʼ, łac. percellō, -ereʽuderzyć, popchnąć, przewrócić, powalić na ziemię; ugodzić, zadać cios; strącić skądś, obalić, zgubić; wstrząsnąć, przerazić, przejąć strachem, podziwemʼ (prs. *kel-n-h2-e/o-), śrir. cellachʽwalkaʼ. Zob. de Vaan 2008, 105, Beekes 2010, 710n. Zob. też LEW211n., ALEW444.

Cps. apkalu gelaņim «okować co», apkalu lenciūgais «okować kogo» (dosł. ʽzakuć w ła cuchyʼ), inkalu «pobiiam goździa», ińkalu «wydrążam, dłubię; wykowywam»,

pakálti ʽpobić młotkiem; podbić, podzelować, przybić do butów nowe podeszwyʼ,

pérkalti ʽprzebić, przekućʼ, perkalu «przekluwam»,

prikálti ʽprzybić, przygwoździćʼ,

sukálti ʽzbić razemʼ,

uņkálti ʽzabić, zabijać (gwoździami, deskami)ʼ.


Refl. káltis, kalúos, kaliaũs

1. ʽo pisklętach: rozdziobując skorupkę od środka, wydobywać się z jaja, kluć się, wykluwać sięʼ,

2. ʽo zębach, wąsach: puszczać się, wyrzynać sięʼ (vaĩkui dañtys kãlasiʽdziecku wyrzynają się zębyʼ),

ińsikalo vińtelis «wykluło się kurczę»,

prasikálti ʽprzebić się, przekluć się (o pisklęciu), wyrżnąć się (o zębach, wąsach), wykiełkować, wydobyć się z ziemi, wzejść (o roślinie)ʼ, war. synkopowany: praskálti(zob. skálti).

Drw. werbalne: káldinti ʽkuć, wykuwać; ociosywać kamie ʼ, cur. ʽdać komu coś do wykuciaʼ (por. áusdinti, máldinti),

kalénti ʽklekotać dziobem; turkotaćo czapli; szczękać zębami, sukalénti ʽzaklekotaćʼ, ʽzaterkotaćo karabinieʼ (por. klegénti klegėti),

kalinėti ʽpostukiwaćʼ, apkalinėtiʽociosywaćʼ, apkalinėju «okrzesuię kamie »,

įkalinėju «naszczepiam drewna» (por. łot. kalinât ʽdzwonić zębamiʼ)  ʽpo trochu kuć; wykonywać roboty kowalskieʼ (neosuf., por. dulksnóti, kilsnóti),

kálstyti frq. ʽkuć, kowaćʼ : łot. kalstît ʽpodkuwać konieʼ (por. kárstytikárti; káustytikáuti).

Nominalny SO-C: akmuo kaltas «kamie ciosany», káltas ʽdłutoʼ (zob. s.v.),

káltuva ʽkuźniaʼ,

káltuvas ʽkafar; kowadełko do klepania kosyʼ,

káltuvė a. kaltuvė ʽkuźniaʼ (Daug matęs, visur buvęs: ir káltuvėj, ir maltuvėj ʽDużo widział, wszędzie był: i w kuźni, i we młynieʼ),

kálvė (zob.), cps. kaltadañtis (zob. dantís).

Nominalny SO-V: apykalos knygų «klausura ksiąg» [ʽokucia ksiągʼ], iñkalasa.

kalas ʽdrewniany kołek w ścianieʼ,

pakalà 1. ʽklinʼ (syn. pakulà),

2. ʽpodkówka na obcasieʼ, pakalíkas (zob.),

pérkala a. pérkalas ʽjazʼ (war. pérkolas), pérkalas ʽgwóźdźʼ,

priekãlas (zob.), ùņkalas ʽgwóźdź, śrubaʼ; por. łot. kal js ʽkowalʼ. Cps. auksakals (zob. áuksas), bobkals (zob. bóba), dančiakals: <dunćiakalis> «konował» [ʽweterynarzʼ; semantyka tego cps. wymaga zbadania] (syn. arkliogydis, arklių gydytojas),

gírnakalis ʽrzemieślnik wykuwający żarnaʼ (por. gírnos),

kūlkalis, -kals ʽ rzemieślnik obrabiający kamie , kamieniarzʼ (por. kūlis),

rakńtikalis «dłoto, dłotko» (por. rakńtís),

rãtkala ʽkołek żelazny zatykany na ko cu osi, zabezpieczający koło przed spadnięciem, tzw. lonʼ (syn. rãtakaińtis, por. rãtas), tilņkalas (zob. tilņti), varkal s(zob.). N.m. Pérkaliai, Varnakaliaĩ.

WSO kol- < *kāl-: kóliau (gw. prt.), drw. pérkolas(zob.), ùņkolisżm. ʽlonʼ (zob. wyżej rãtkala),

cps. girnãkolisʽrzemieślnik wyrabiający żarnaʼ (por. gírnos), od tego przez derywację wstecznąnazw. Kõlis, Kol s(inaczej L, s.v.).

Odnośnie do SZ kùl- Czob. s.v. kùlti. kaltūnas 2 p.a.

1. ʽkołtun, chorobliwe spilśnienie włosów powstałe z powodu brudu i wszawicy, Plica polonicaʼ,

2. ʽnieczesane włosyʼ,

3. ʽkudły, kłakiʼ zapoż. ze stbłr. *koltunъ, por. błr. kaŭtún, -á, ukr. kovtún, pol. kołtun. Por. ZS22, LEW208 (s.v. kalč s), ĖSBM4, 311n. War. kaldūnas (lt > ldprzez persewerację).

Drw. kaltūnúotasʽz kołtunemʼ, cps. kaltūnvėlė ʽchoroba powodująca zbijanie się włosów w kłąbʼ (por. véltiII), kaltūnņolė bot. ʽtojeść rozesłana, Lysimachia nummulariaʼ (por. ņolė).

kalvà 4 p.a. 1. ʽwzgórze, wzniesienie, pagórekʼ,

2. ʽszmat ziemi pośród łąki; polana w lesieʼ,

3. ʽpłytsze miejsce na morzuʼ. Odpowiada łot. kalvaʽgórka, pagórek; wysepka na rzece, półwysep, zatoka, łacha piaszczystaʼ.

SO kal-należy do pwk. kel-jak w kélti ʽwznieść, podnieśćʼ; znacz. etym. ʽwzniesienieʼ. Zewnętrznie biorąc,

kalvàróżni się tylko sufiksem od kálnas ʽgóraʼ (*kolH-no-), ale problemem pozostaje brak intonacji:

war. aniṭowy *kol-uā-w stosunku do łot. kalva? metatonia? Zob. też LEW209n., ALEW445 i Derksen 1996, 135, 140.

Drw. kalvaĩtis ʽten, kto mieszka na wzniesieniuʼ (por. ņemaĩtis), kalvakàgw. ʽmałe wzniesienie, pagóreczekʼ (por. sufiks w ańakà, plańtakà), kalvùsʽ(o terenie) pofałdowany, falisty, pagórkowatyʼ.

N.m. Kalvà, Kalvos, Kalvaĩ, cps. Aukńtkalviaĩ. N.rz. Kalùpėi Kãlupis (4x) mogą pochodzić z *Kalv-up- (Vanagas 144). kálvė1 p.a., kalvė 4 p.a. ʽkuźniaʼ («kuźnia, kowalnia»)

dewerbalne nomen loci z sufiksem - od kálti ʽkućʼ (zob. s.v.). Odpowiednik łot. kalva a. kalve ʽkuźniaʼ. Por. gleĩvės gli ti; sántarvė sutarti.

Obok tego jest kalvėw niejasnym znaczeniu ʽpodróżʼ, por. Ińsirengiau ilgon kalvėn ʽWybrałem się w długą podróżʼ.

Drw. kalvėjas ʽkowalʼ, kálvis (zob.). N. jez. Kálvė. kálvis, -io 1 p.a. ʽkowalʼ, «kuźnik, żeleźnik» (łot. kalvists.)

formacja dzierżawcza z sufiksem -ia- od rzeczownika kálvė ʽkuźniaʼ (por. stosunek pol. kuźn-ik ʽkowalʼ kuźnia). Znacz. etym. ʽzwiązany z kuźniąʼ. Inaczej ŢD379, który widzi tu deverbativum: *kal-vja- kálti ʽkućʼ (ale sufiks *-vja- byłby wątpliwy w derywacji odpierwiastkowej).

Drw. kálvaitis ʽsyn kowalaʼ, kalvýba ʽrobota kowalskaʼ,

prakálvis ʽmarny kowalʼ, kalv stė a. kalvystà ʽkowalstwo, robota kowalaʼ. Zob. też ńált kalvis.

Nazw. Kálvis, patron. Kálvaitis, Kalv lis (por. pol. Kowalik, Kowalczyk). N.m. Kálviai 11x, Kalviaĩ 7x, Kalv liai 10x, Kálvińkiai 5x, cps. Kálviasalis, Rupkalviaĩ.


káltas 1, 3 p.a. 1.ʽdłuto, narzędzie do wycinania, wykonywania otworów i rowkówʼ (kaltas tekintojų «tokarskie dłoto»),

2. ʽklepadło do kosy, obuszekʼ,

3. ʽkiełʼ (Nerodyk savo káltų!ʽNie szczerz swoich kłów!ʼ),

4. bot. ʽbuławinka czerwona, Claviceps purpureaʼ. Nawiązaniew stpr. kalte «Marck» [ʽmonetaʼ], calte GRA35 «ein margk», znacz. etym. ʽprzedmiot wykutyʼ, por. PKEŢ2, 97.

Dewerbalne nomen instrumenti na -tasod kálti ʽkuć, bić, wbijaćʼ. Paralele: plãktas plakù; rãktasrakù; skãptasskapiù. Wywód wprostz pie. *kolh2-to- (zob. Yamazaki, JIES37, 2009, 448) nie wydaje się od tego lepszy.

Drw. káltai m. pl. ʽprzyrządy do klepania kosyʼ,

kaltãlis ʽmłotek do klepania kosyʼ,

kaltlis ʽdłutko, młotekʼ, też nazwa pewnej ryby, kaltí kaim. pl. ʽchodaki, trepy wydłubane w drewnieʼ, kaltù kaim. pl. ʽprzyrządy do klepania kosyʼ.



kìlstyti, kílstau, kílsčiauʽpodnosićʼ.

Analiza synchroniczna: kíl-sty-ti, frq. na -sty- od kílti ʽpodnieść sięʼ.

Analiza diachroniczna: kílst-y-ti, caus. na -y-od neopier-wiastka kilst- prs. intr. kílsta ʽpodnosi się, unosi sięʼ. Taka sama dwutoro-wość analizy dotyczy czas. kùrstyti, pílstytii z apofonią tvárstyti, ņargstýti. Neoosn. kilst- (kílstyti, kílsta):

kílstelėti ʽnieco unieść, nieco podnieśćʼ,

kilstinėti ʽpodnosić powoli, po trochuʼ (por. ílgstintis ílgsta; snūstinėti snūsta),

kilstúoti: Ans kilstúo uņ kitą, t.y. uņstóJU ʽOn ujmuje się / wstawia się za drugimʼ. Tu też interi. kílsto nagłym uniesieniu czego do góry. Neoosn. kilsčʼ-(kílsčiau):

kílsčioti, -oju ʽunosić, podnosićʼ i ʽpodskakiwaćʼ: net pėdaĩ kílsčioja ʽaż snopy podskakują (tak mocno ktoś bije przy młóceniu), zob. Otrębski 1934, 315 (autor mówi tu o czas. «na -čioja»).

Neoosn. kils-(z *kils-sty-jako reinterpretacji kílstyti, umożliwionej przez prawo degeminacji):

kilsėti ʽjechać konnoʼ (dosł. ʽstale się unosić i opadać jak podczas jazdy na koniuʼ),

kilsnótiʽpodnosić (głowę, ręce do góry), nieco podnosićʼ (por. kalsnótiob. kálstyti),

kilsúoti ʽunosić się i opadać (o falach, o skrzydłach wiatraka, o jeździe po nierównościach)ʼ,

kilsūnė ʽjazda po nierównym szlaku, od wyboju do wybojuʼ ( kilsūnùsa.

kilsuonùs ʽpełen wybojów, wyboistyʼ). Tu też interi. kílsi kílsu. kìltas, -à3 p.a., kíltas, -a1 p.a.

1. ʽrosły, wysoki, dorodny (o koniu)ʼ,

2. ʽgrubawy, kurzelny (o lnie, samodziale, sukmanie)ʼ,

3. przen. ʽwyniosły, podniosłyʼ,

4. przen. ʽszlachetny, wielkodusznyʼ adiectivum verbale na *-to-, pie. *kḷH--, ze SZ od *kelH- ʽwznosić się, wystawać, sterczećʼ (LIV2349), zob. kélti, kílti. Paralele: gírtas (*guṛh3-) od gérti; tvírtas (*tuHtó-) od tvérti.

Drw. kíltas I gw. ʽprom, mostʼ (paralela onomazjologiczna: tíltas ʽmostʼ), kíltas II ʽgruby len, zgrzebne płótnoʼz substantywizacji adi. kíltas. Inne:

kiltýbė ʽekscelencjaʼ,

kiltínis ʽuszyty ze zgrzebnego płótnaʼ,

kiltókas ʽgrubawy, dość grubyʼ.


kìlti, prs. kylù (zam. kįlù< *ki-n-lu; war. kílstu, kylnù), prt. kilaũ

1. ʽwstać (z łóżka, krzesła), powstać, podnieść się, unieść się (o mgle)ʼ,

2. ʽwzbić się w powietrzeʼ,

3. ʽrosnąć, mocniećʼ,

4. ʽruszyć dokądś, pójśćʼ,

5. ʽzacząć działaćʼ,

6. ʽpojawiać się, powstawaćʼ,

7. przen. ʽpochodzić, być rodem skądʼ (Jis kílęs iń KaũnoʽOn pochodzi z Kownaʼ).

675

Cps. atkílti naprawach rękopisuʽprzyjść, przyjechać skądś; przebudzić się, wstać z łóżkaʼ,

ińkílti ʽpodnieść się, wynurzyć sięʼ, przen. ʽpojawić się, powstać; awansować, stać się sławnymʼ,

pakílti ʽwejść na górę, wstać (od stołu, z łóżka); wzrosnąć, podwyższyć się; wszcząć się; powstać przeciw komu, czemuʼ,

prakílti ʽwstać ze snu; wzbogacić sięʼ,

prikílti ʽnapełnić się, wypełniać się (o dzieży z rosnącym ciastem); zarosnąć zielskiem (o ogrodzie)ʼ,

sukílti ʽobudzić się i wstać, powstać, wzburzyć się, zbunto-wać sięʼ. SZ kíl-Cjest refleksem pie. *kḷH-C do *kelH- ʽwznosić się, wystawać, sterczećʼ (LIV2349), zob. kélti.

Drw. kíldinti ʽwywodzić, wskazywać na pochodzenieʼ,

kíldyti

1. ʽpodnosić, zmuszać do powstaniaʼ, przen. ʽwywodzić genealogięʼ,

2. ʽogrzewać skiśnięte mleko, aby się ściągnęłoʼ

odpowiada łot. cildît, cildît ʽpodnosić; podniecać, dopro-wadzać do gniewu, wściekłościʼ (cildinât ʽpodnosićʼ, przen. ʽchwalićʼ) 248; kilnóti, -ju, -jauʽpodnosić, przenosić, przeprawiać; (drzwi) otwierać, zamykaćʼ,

refl. kilnótisʽprzeprowadzać się; przeprawiać sięʼ,

kílstyti ʽpodnosićʼ (zob. s.v.).

Nomina z kil-C: íńkilmės f.pl. ʽuroczystośćʼ ( ińkilmíngas ʽuroczystyʼ),

ińkilnùs ʽokazały, wystawnyʼ,

ińkiltis stlit. ʽśrodek (ziemi)ʼ,

iņkilus «wysoki, wyniosły»,

kilnùs ʽszlachetny, wielkoduszny, wspaniałomyślnyʼ (war. prakilnùs), ltas (zob.), kiltís (zob.), kiltùvė ʽmiejsce urodzeniaʼ,

pakilus «długosz» [ʽczłowiek wysokiego wzrostu, dryblasʼ].

SZ kil-V < *kḷH-V: kilóti, -ju, -jauiter. ʽpodnosić, otwierać (wrota); budzić ze snu; przewozić łódkąʼ,

ińkilóti ʽpodnosić, wynosić; rozładowywaćʼ, SD ińkiloju «wydźwigam» (por. ińsimóti sémti; ińtvirótitvérti, GJLII, § 565), refl. kilótis ʽprzenosić się z miejsca na miejsceʼ.

Odpowiednik łot. cilât, -āju ʽpodnosić, często podnosićʼ,

izcilât ʽprzebierać; ryćo krecieʼ, refl. ʽpodnosić się; zabierać się do czegoʼ,

iter. cilinât ʽpodnosić, chwalićʼ;

cildît ʽpobudzić, zachęcić; chwalićʼ,

iter. cildinât. Nomina: ãtkilas (zob.), atkílėlis ʽprzybyszʼ, iñkilas (zob.), pakilímas ʽzapałʼ (kalbėtisu pakilimù ʽmówić z zapałemʼ), też ʽwzbicie się samolotu w powietrzeʼ, pakilumà ʽwyżynaʼ, sukílėlis ʽpowstaniecʼ, sukilímas ʽpowstanieʼ.

Cps. púodakilės ńãkės ʽwidły do wyjmowania garnków z piecaʼ (ob. púodakelis, zob. púodas), rasakilė (zob. rasà). Por. łot. cila sf.pl. ʽwielkie bryły ziemi, powstające podczas orania ugoruʼ, cilava sf.pl. ʽnoszeʼ.

WSZ kyl-: pakylėti (zob.),

nomen: íńkyla ʽwycieczkaʼ,

vb. denom. ińkyláuti ʽbyć na wycieczce, chodzić na wycieczkiʼ,

ińkyláutojas ʽwycieczkowicz, turystaʼ.


kiltìs, -i sf. 4 p.a., kíltis, -iesf. 1 p.a.

1. hist. ʽplemięʼ,

2. ʽródʼ (Iń geros kílties jis yra, t.y. giminėsJUʽOn jest z dobrego rodu/rodzinyʼ),

3. ʽpochodzenieʼ (Mudvi vienos kílties, t.y. abi dainininkiJU  ʽMy dwie z jednego rodu, obie śpiewaczkiʼ).

Odpowiednik łot. cilts f. ʽród,plemięʼ. Dewerbalne abstractum na -ti- od kílti ʽpowstać, podnieść sięʼ (pwk.*kelH-). Znacz. etym. ʽpowsta-nie, ukazanie się,zjawienie sięʼ. Paralele: viltís vílti; mirtís mirti. Pod względem semazjologi-cznym por. gr. θέισξ m. ʽpotomek, synʼ < *kelH- ōr (Beekes 2010, 671). Niesłuszny wydaje się powrót do zbliżenia z prasłowia skim *ĉeljadĭ ʽwspólnota rodowa;służba domowaʼ u Derksena 2008, 80. O tym wyrazie zob. teraz ESJS101.



kélti, keliù (zam. *kelù), kėliau

1. ʽunosić, podnosić do góry, dźwigaćʼ,

2. ʽbudzić; wzbudzać; urządzaćʼ,

3. ʽprzeprawiać (przez wodę)ʼ,

4. ʽprzenosić; ujawniaćʼ (łot. celt, ceļu, cêlu ʽpodnosićʼ).

Cps. atkélti

1. ʽpodnieść, odemknąć (wrota)ʼ,

2. ʽodbywać, odchodzić (pogrzeb, imieniny)ʼ,

3. ʽprzesiedlaćʼ, atkeliuSD«oddalam co od siebie» (syn. attolinu),

įkélti ʽpodnieść do góry i położyć, np. worek na wozieʼ,

ińkélti bibl. ʽwywyższyćʼ, ińkélti burès ʽpodnieść żagleʼ, ińkeliu namus «buduię»,

pakélti (zob.), pérkelti perùpę ʽprzeprawić przez rzekęʼ,

prakélti ʽuchylić (drzwi)ʼ, prakeliu «przekładam, przenoszę, przewyższam», «przekładam na insze mieysce»,

prikélti ʽzbudzić ze snuʼ (prikélti mírusįjį ʽwskrzesić umarłegoʼ), sukélti ʽzanieść na górę, do wnętrza; obudzić, rozbudzić; wzniecić, wywołać; wzburzyć, postawić na nogiʼ.

Refl. kéltis, keliúos, kėliaus ʽwstawać, wstawać z łóżka, podnosić się, unosić się, przewozić się (łódką, promem)ʼ,

atsikélti ʽpodnieść się, wstać (z łóżka)ʼ, pasikeliu «powstaię, powstawam»,

pérsikelti ʽprzenieść się, przeprawić się łodzią, promemʼ,

prisikélti ʽzmartwychwstaćʼ,

iter. kélstytis ʽprzeprowadzać sięʼ. Lit. kélti należy do pie. *kelH-ʽpodnosić się, wystawać, sterczećʼ (LIV2349),

por. łac. excellō, -ere ʽpodnosić się, wznosić się w górę; górować, odznaczać sięʼ

(*kelne/o- < pie. *kel-n-H-e/o-, por. de Vaan 2008, 105, ALEW476), excelsus ʽwysoki, wyniosłyʼ.

Nomina: ińkelas «wyniosły»,

kelnas b.z.a. ʽłódka rybackaʼ (słownik Mieţinisa), pérkela ʽpromʼ,

persikelimas «przeprawa»,

prakeliūnas «przełożony» (syn. vyresnis).

Neoosn. kelt-: kélta a. kéltas ʽprzewóz, promʼ,

kéltinė ʽłódź do przeprawy przez rzekęʼ, keltis(zob.),

kéltuvas ʽdźwig; dzierżak cepów; promʼ (por. łot. cęltuva a. cęltava ʽpromʼ),

keltuvė ʽdzierżak u cepówʼ, «dzierżak, cepisko»

(zapoż. litewskie w błr. gw. keltaŭë, kʼeltaŭá, kaltuŭáts., zob. Urbutis, BaltV: 1, 1969, 61 = Urbutis 2009, 371n.),

keltùvė sf.pl. ʽbudzenie młodej pary po ceremonii weselnejʼ, prakeltas unt kitų «przełożony» (kalka z pol. przełożony).

WSE kėl-: kėliau (prt.), drw. kėlena(zob.),

kėlíklis ʽpodnośnikʼ, pérkėla ʽpromʼ.

SO kal-: zwraca uwagę brak refleksów czasownikowych. Nomina: kalvà (zob.), kálnas (zob.).

SZ kil-: kílti (zob.). keltis, -čio2 p.a.

1. ʽpodbicie stopy, górna część stopy ludzkiej między palcami a kostkąʼ (Manperkeltįverņiakoją: ankńti bataiʽCiasne buty: uwiera mi nogę na podbiciuʼ),

2. ʽpodbicie butaʼ (Čebatų keltis maņas ʽPodbicie butów [jest za] małe / niskieʼ). Formacja męska na -tia-weszła na miejsce że skiej z sufiksem -ti-, por. gw. keltís, -i s4 p.a. ʽpodbicieʼ.

Analiza: kel-ti- kélti ʽpodnosićʼ,znacz.etym. ʽpodniesienie, wznie- sienieʼ. W kwestii apofonii por. kertís, pentís. O przekształcaniu osnów że skich na -ti-zob. GJLII, §

236 Nieuzasadniona jest analiza Otrębskiego (GJLII, § 136) kel-tuva, jak też jego twierdzenie (§ 137), jakoby segment tprzyrostka -tuvabył z pochodzenia wypełniaczem hiatu.

648

Zob. też objaśnienie formy sámtis. Młodszym derywatem jest kéltymasʽpodbicie stopyʼ, prawdopodobnie urobione od kelt(is) neosufiksem -ymas (o tym zob. s.v. báltymas).


Keskustelua:

RK: Tää on hyvä olemassa tämä puolankielinen etymologinen, vaikka en puolaa osaakaan. Siitä näkee, mitä pitää katsoa liettualaisita lähteistä. Mulla ei ole Fraenkelia kokonaisuudessaan sähköisesti kästeltävässä muodossa.


https://rromanes.org/pub/alii/Smoczy%c5%84ski%20W.%20S%c5%82ownik%20etymologiczny%20j%c4%99zyka%20litewskiego.pdf?fbclid=IwAR009SSpGaFKP7ozLhryjFA7GXVCYNZEM0Eo96kwct3vE3v-BaX2vTZ5Vdc


Tuon sanakijan mukaan nuo kaiksen sanat kilti = lähteä (nosemaan), ilmaantua, kelti = nostaa, kohottaa, kääntää pyörää, ja kalti = takoa, kallistaa (eri toonit), luoda, syyllistää jne. tulevat kaikki samasta kantaindoeuroopan juuresta, joks olisi *kelH2- eikä *kʷel-.

Nuo siis kuitenkin muododtaisisvat aspektisarjan, jonka sisällä olosivat ainakin kantabaltissa vallinneet aspektisarjan merkitysyhteydet. Jos niitä ei ollenkaan tunne, on mahdotonta arvioida merkitysyhteyksien kelpaavuutta.

Tässä suhteessa noiden kilti- ja kelti-sanojen kohdalla ei kukaan asiaa tun-teva ole nähnyt muuta ongelmaa kuin mikä se kanta-IE-juuri tarkasti ottaen on ollut.

Sen sijaan tuolla kalti(s)-kohtiossa olisi ikään kuin "liikaa merkityksiä" takomisesta kallistumiseen ja kuoriutumisesta syyllistymiseen ja vangitsemiseen ja jopa raudan karkaisemiseen ja miekan tai viikatteen kallitsemiseen eli leikkavan terän luomiseen.

Tää sanaryhmä taekoittaa viime kädessä työn piirissä tapahtuvaa muodos-tumista ja luomista (paitsi kuoriutuminen) Baltin aspekteilla ei muodosteta aikamuotoja, kaikilla on kaikki aikamuodot ja preesensit pysyvät preesensi- nä aspektista riippumatta toisin kuin venäjässä, ja molemmilla objektityy-peillä voidaan muodostaa kokonais- ja osaobjektit objektin sijamuodolla, akkusatiivi tai genetiivi, jos korostetaan osaluonnetta. Aspektit ovat sisällöl- lisiä, ja ne voivat myös kehittyä ja lainautuakin itsenäisesti. Mutta sanajoto-opissa ne liittyvät yhteen, esimerkiksi kun muodostetaan porosessia koskevia adjektiiveja ja suibstantiiveja.

Jos muodostetaan kokonaiskuvioon liittymisestä adjekttivi, joka tarkoittaa juurin sen piiriin kuuluvaa, se muodostetaan aina a-aspektista, tässä kalti. ja se adjektiivi on ***kalus***. Näin tapahtuu, vaikka ko. a-aspekti itse olisi unohtunut tai vaihtunut vaikka lainasanaan.

Pajavasara on "kalus plaktukas".

https://etimologija.baltnexus.lt/?w=kalus

Toinen esiemerkki: kantabaltiin sana *sĩti = seuloa (jolla saadaan jyvät sopivaan muotoon), sėti = kylvää. adjektiivi kylvö-jotakin = sajus. En tiedä, onko verbiä **sati = kylvää pelto (ja just se) - ellei se sitten ole suomessa.